Aan de rand van de wereld, Michael Pye

Katholieke spionnen in protestants Engeland, ontvoerde begijnen, een monnik die een systeem voor het berekenen van de Paasdatum ontwikkelde, een Saksisch evangelie waarin Jezus een groep vazallen heeft en een duif die op zijn schouder zit, schilders, geleerden, piraten, handelaren en de Vikingen in Amerika; dit alles komt in dit boek op een wervelende wijze langs.

Aan de rand van de wereld, hoe de Noordzee ons vormde behandelt de geschiedenis van Noord-West Europa en gaat over de landen rond de Noordzee in de periode 700-1700.

De Noordzee wordt misschien tegenwoordig niet zo heel belangrijk meer gevonden en heeft de naam vooral koud en grijs te zijn, maar eens vormde de Noordezee de spil van de hele noordelijke wereld.

Na de val van het West Romeinse rijk was er geen centraal gezag meer, en veel dingen moesten opnieuw worden opgebouwd. De handel was daar een onderdeel van.

De Friezen waren de eerste handelaren die overal kwamen en bekend stonden om hun gewiekste manier van doen. Enige tijd later zijn het de Ieren en de Vikingen die de boventoon voerden. Woeste krijgers die handelden, slaven roofden en steden stichtten, waar vervolgens weer allemaal mensen kwamen wonen.

In de 14^e en 15^e eeuw was er het losse samenwerkingsverbond van koopmanssteden dat de Hanze werd genoemd. Ruige handelaren die nergens voor terugdeinsden en met bruut geweld koningen op de knieën konden dwingen. Al was het maar door te verhinderen dat goederen geleverd konden worden. Hun grove manier van werken werd echter ingehaald toen in de Nederlanden er steeds meer met krediet werd gewerkt en uiteindelijk grote compagnieën als de VOC en de WIC met hun dubbele boekhouding en aandelen alle andere handelaren ver achter zich laten.

Over die Noordzee werd gevaren en gehandeld en met die handel werden er ideeën en technieken overgebracht en verspreid. Handel en geld waren belangrijk, maar dus niet alleen vanwege de economische waarde.

De ideeën over hoe men naar de wereld keek veranderden. Door het herinvoeren van munten werd de waarde van goederen abstract gemaakt en toen er universiteiten werden gesticht in Oxford en Parijs werd er zelfs een prijs aan kennis gehangen.

Boeken werden verspreid via de handelsroutes en daarmee ook de ideeën in die boeken. Of het nu de boeken waren die gekopieerd werden in alle bekende kloosters, of later de boeken van de reformatie.

Veranderingen kwamen over het water, zoals nieuwe mode, nieuwe ideeën over het huwelijk of nieuwe technieken voor windmolens.

Soms kwam ook de dood over het water, of het nu de Vikingen waren die roofden en plunderden of de ratten die de pest met zich meedroegen en de hele maatschappij op hun kop zetten. Om de chaos te beteugelen kwamen de vorsten en steden met nieuwe en strengere regels en de basis voor een bureaucratische overheid was gelegd.

Michael Pye

Michael Pye schrijft over een Boeddhabeeldje dat in Zweden is gevonden, de opkomst en ondergang van Godsoordelen, waarom de juristen de eerste professionals waren en de overeenkomsten tussen de inwijdingsrituelen van de Hanzekooplieden en die op een Engelse kostschool in de 19^e eeuw en die tussen de pestwetten in de 14^e eeuw en de angst voor terrorisme nu.

Te vaak wordt er nog gedacht dat er in de Middeleeuwen weinig bijzonders is gebeurd. Daarbij wordt vaak vergeten dat alles wat er nu is zijn oorsprong, zijn wortels heeft in juist die Middeleeuwen.

Michael Pye weet uitstekend te laten zien hoe alles met elkaar te maken heeft en hoe alles op elkaar volgt. Geschiedenis is geen verzameling losse feitjes, maar alles heeft verband met elkaar. De uitkomst is niet altijd het logische of enige gevolg van de gebeurtenissen daarvoor, maar alles wat daarvoor gebeurde maakt de uiteindelijke uitkomst wel mogelijk.

Af en toe staat er wel iets mafs in het boek, zoals op bladzijde 350 waar gesproken wordt over Hendrik VII uit het huis Windsor, terwijl dit toch echt Tudor moet zijn. Dit kan een foutje van de vertaler, de drukker of Michael Pye zijn, maar hoe dan ook, fout is het wel.

Verder is Aan de rand van de wereld uitstekend geschreven, vol anekdotes en interessante wetenswaardigheden en een absolute aanrader voor iedereen die meer over deze uiterst interessante periode wil weten.

Oorspronkelijke titel: The edge of the world

Uitgegeven in: 2014
Nederlandse uitgave: 2014 door uitgeverij De bezige bij
Nederlandse vertaling: Arthur de Smet, Pon Ruiter en Frits van der Waa
Bladzijdes: 382