De donkere kamer van Damokles, W.F. Hermans

De donkere kamer van Damokles is één van de bekendste boeken van Willem Frederik Hermans.

Henri Osewoudt is een smal blond mannetje, zonder baardgroei en met een hoge stem. Hij drijft een sigarenwinkel met zijn vrouw Ria. Als de oorlog uitbreekt komt er een zekere Dorbeck in de winkel. Dorbeck lijkt Osewoudts tweelingbroer te zijn, alleen heeft hij zwart haar, een baard en een donkere stem. Samen lijken ze wel een foto en een negatief.

Dorbeck vraagt Osewoudt een fotorolletje te ontwikkelen en zonder aarzelen doet Osewoudt dit. Lange tijd hoort hij niets meer van Dorbeck, maar dan belt Dorbeck hem op met een vraag om hulp. 

Osewoudt wordt nu door Dorbeck betrokken bij het Nederlandse verzet en op verzoek van Dorbeck liquideert hij verschillende mensen. Osewoudt wordt opgepakt door de Duitsers, maar weet ook weer te ontsnappen. 

Opgejaagd door de Duitsers weet Osewoudt naar bevrijd gebied te komen, waar hij prompt wordt opgepakt op de verdenking van collaboratie met de Duitsers. Alle leden van het verzet waar Osewoudt mee in aanraking is gekomen zijn namelijk omgekomen, en het is verdacht dat alleen Osewoudt steeds wist te ontkomen. Osewoudts verdediging over Dorbeck wordt door niemand geloofd, iedereen die Dorbeck kende is dood en niemand kan bewijzen dat hij bestond. Een foto die Osewoudt had genomen waar hij en Dorbeck samen opstonden, is zijn enige hoop, maar die foto is mislukt.

De grote vraag is of Dorbeck nu heeft bestaan of niet. Tijdens het hele verhaal denk je als lezer van wel, maar op het einde ga je steeds meer twijfelen, en krijg je het idee dat Dorbeck alleen in Osewoudts verbeelding bestaat. Toch zien in het begin van het boek twee andere mensen Dorbeck ook, Ria, Osewoudts vrouw en de zoon van de apotheker, al denkt die dat hij Osewoudt heeft gezien in andere kleding. Dit wijst er dus op dat Osewoudt de waarheid spreekt, ook al gelooft niemand hem en kan hij zijn verhaal niet bewijzen.

Ik heb dit boek ooit gelezen toen ik 14 was en nu is het boek opnieuw uitgekomen in het kader van de actie ‘Nederland leest’. Het grappige is dat het boek vroeger blijkbaar veel indruk op me heeft gemaakt, want ik herkende hele gedeeltes nog letterlijk. 

Toch vond ik het boek iets minder mooi dan ik vroeger vond. Ik vond het ten eerste soms wat langdradig worden en ten tweede vond ik het malle gedoe met die foto’s die als herkenningsteken gebruikt werden een tikje lachwekkend. 

En ik kon me eigenlijk totaal niet voorstellen dat Osewoudt zomaar aan al die dingen mee doet die Dorbeck hem opdraagt, zonder er ooit vraagtekens bij te zetten. Dat gegeven vind ik bijna nog fascinerender dan de vraag of Dorbeck nu bestond of niet.