De voyeur, Christophe Boltanski

De moeder van Christophe was aan het einde van haar leven bijna een kluizenaar. Haar leven was gereduceerd tot één kamer in haar appartement, waar ze in bed haar geliefde detectiveromans las, rookte en de hond in de kamer ernaast liet poepen.

Het appartement moet leeg geruimd worden en Christophe en zijn zus komen ook een aantal schriftjes met opzetjes tegen die hun moeder heeft gemaakt, vaak alleen de beginzin van een detectiveverhaal.

Eén verhaal springt eruit, over een man die anderen in de gaten houdt, haar in de gaten houdt. Uit andere papieren blijkt dat ze een privé detective in de arm had genomen om bepaalde mensen op te sporen of hun gangen na te gaan. Dit verhaal lijkt over haarzelf te gaan.

Christophe is gefascineerd en gaat op zoek, was zijn moeder gewoon vol fantasie, of was er werkelijk iets aan de hand? Hij leest haar notitieboeken en agenda’s door die hij eerst ongelezen in de kast had gezet omdat hij de confrontatie niet aandurfde. Nu moet hij echter wel. Hij zoekt oude buren, de detective en zelfs de psychiater waar zijn moeder is geweest. Alles om de puzzel op te lossen die zijn moeder vormde.  

Hij komt erachter dat zijn moeder als studente in de jaren ’60 een rol speelde in een organisatie tegen de oorlog in Algerije. Het begon met pamfletten ronddelen, maar al snel bleek er meer op het spel te staan. Mensen moesten verborgen worden en de flat van moeder van Christophe vormde zo’n onderduikadres. Maar in hoeverre was ze er werkelijk bij betrokken en wat is haar rol geweest?

Het was een roerige tijd in Frankrijk, met elke dag de dreiging van bomaanslagen, zowel van de Algerijnse kant als die van OAS die juist tegen de onafhankelijkheid was. De Franse politie was met alle macht op zoek naar de kopstukken en de Algerijnse organisatie was strak georganiseerd in kleine cellen, waarbij niemand elkaar kende.

Christophe merkt dat de mensen van toen nog altijd niet echt bereid zijn tot praten en zwijgzaamheid en discretie tot de hoogste deugd hebben verheven. Maar de vraag rijst nu wel of zijn moeder met recht paranoïde was en dacht dat er mensen achter haar aan zaten, of dat het toch vooral in haar eigen geest was en dat ze in haar ouderdom de geheimzinnigheid van haar studententijd terug vond. .

De voyeur is, ondanks deze wat rare titel, een bijzondere en vooral erg mooie roman. Het verhaal van de studente in de jaren ’60 die bij een clandestiene beweging betrokken raakte vormt de interessante achtergrond voor het schrijnende verhaal van een zoon die erachter probeert te komen wie zijn moeder nu eigenlijk is geweest. Aan de ene kant wil hij dit namelijk wel weten, maar aan de andere kant is hij ook bang voor wat hij zal vinden. Is het beter als zijn moeder werkelijk bij iets betrokken was, of juist als het vooral in haar eigen geest was?

Bijzonder is dat het dus echt over de moeder van Christophe gaat, maar hij is in staat om een bepaalde afstand te creëren zodat hij kan observeren en kan reconstrueren wat er is gebeurd, terwijl je tegelijkertijd merkt hoe het hem raakt. Niet elke schrijver zou in staat zijn om hier vervolgens een goede roman van te maken, maar het is Christophe Boltanski gelukt.

Ik weet aardig wat af van de situatie in Algerije en in Frankrijk in die jaren, dus voor mij vormde dit geen enkel beletsel om ontzettend van dit boek te genieten. Ik kan niet inschatten hoe dit is als je er niks van weet, maar ik denk dat het niet heel noodzakelijk is om goed op de hoogte te zijn. Er is een nawoord waarin nog het één en ander verklaard wordt voor degenen die toch iets meer willen weten.

Kortom, een mooie en goed geschreven Franse roman over een zoon die meer wil weten over het leven van zijn moeder, met een bijzondere interessante historische achtergrond.

Originele Franse titel: Le guetteur (2018

Nederlandse uitgave 2018 door uitgeverij Cossee

Nederlandse vertaling : Prescilla van Zoest

Bladzijdes: 241