De winternacht trilogie door Katherine Arden

Rusland in de 14e eeuw. Eigenlijk is het dan nog helemaal geen Rusland. Het staat bekend als Roes, een gebied waar de Roes woonden, maar dat schatplichtig is aan de Mongoolse Gouden Horde, de afstammelingen van Djenghiz Khan, die het gebied hadden veroverd. De grootvorsten van Moskou wisten echter steeds meer hun gebied en hun macht uit te breiden om de Mongoolse heersers buiten spel te zetten, tot zijzelf op een gegeven moment tsaar van alle Russen waren. 

In de 14e eeuw is het echter nog niet zover. Moskou is wel een belangrijke stad, maar staat nog in de schaduw van Kiev, Novgorod of Vladimir. Het Kremlin, een versterkt deel in de stad, is al wel gebouwd, maar is nog niet de imposante vesting die het later zou worden. 

Roes was al enkele eeuwen Orthodox-Christelijk, maar er was een rijke folklore met bosgeesten, waternimfen en wezens die gezien werden als hoeders van het huis, de haard en het erf. Mensen gingen op zondag naar de kerk, hadden als ze geluk hadden een icoon in huis, maar zetten ook bordjes eten neer als offer voor de wezens die om hen heen leefden.

In deze tijd laat Katherine Arden haar Winternacht trilogie afspelen, een verhaal vol Russische sprookjes elementen, maar ook met een ferme voet in de geschiedenis van die tijd. Een onweerstaanbare mix, als je het mij vraagt, zeker als het goed wordt uitgevoerd, en dat wordt het zeker!!!

Let op, ik probeer om zo min mogelijk te verklappen, maar omdat ik alle drie de boeken hier bespreek, kan ik toch al wat meer informatie geven over het verloop van het verhaal dan je misschien zou willen. 

De beer en de nachtegaal

Het eerste boek speelt zich af in het noorden van Roes, in de bossen, waar het landgoed van heer Pjotr Vladimirovitsj ligt. 

Het is een hard leven, hier in het noorden, waar de winters koud en lang zijn en aan het einde van de winter niemand nog goed te eten heeft. Heer Pjotr is getrouwd met de dochter van grootvorst Ivan I van Moskou. Ivan zat namelijk een beetje met zijn dochter in zijn maag omdat ze vreemd gevonden werd. Pjotr en Marina hielden echter veel van elkaar en waren gelukkig, tot Marina na de geboorte van hun jongste dochtertje Vasilisa (of Vasja voor haar familie) overleed.

Vasilisa was een bijzonder meisje, meer thuis in het bos dan geneigd om haar verstelwerk te doen. Maar net als alle kinderen hield ze ervan om naar de verhalen en sprookjes van Doenja, de oude min, te luisteren. 

Vasja had ook een goed contact met alle wezens in en om het huis, en in het bos. Voor haar waren dit geen verhalen, zij zag ze werkelijk en sloot vriendschap met hen. 

Vasja's leven gaat echter veranderen als haar vader hertrouwt, met prinses Anna, de dochter van de nieuwe grootvorst. Anna is een kwezel en een verschrikkelijke zeurpiet, zonder enige empathie voor iemand anders. Nog vervelender is het dat vader Konstantin meekomt, een nieuwe fanatieke priester die grote ambities heeft en zich ergert aan de achterlijke plek waar hij nu is. Hij richt zich erop om het achterhaalde idee van offers aan huis- en bosgeesten uit te roeien, en krijgt het aan de stok met Vasja, die weet dat als de beschermende geesten zwakker worden, het kwaad meer kans krijgt. 

Ondertussen begint namelijk de demon van de chaos, de Beer, wakker te worden, terwijl zijn tweelingbroer de god van de winter, probeert om Vasja te beschermen. 

Het meisje in de toren

De keuze tussen een huwelijk en een klooster beviel Vasilisa niet en zij koos ervoor om weg te trekken, de wijde wereld in. Vasja heeft haar paard Solovey (Nachtegaal) en heeft zich verkleed als jongen om gemakkelijker te kunnen reizen.

Zij wil naar Moskou, waar haar oudere broer en zuster zijn. Broer Sasha is monnik, maar niet een die alleen maar in zijn kloostercel zit. Hij trekt rond door Roes, in opdracht van de Metropoliet om bondgenoten tegen de Gouden Horde te zoeken, in de hoop dat de grootvorsten het Mongoolse juk kunnen afschudden. 

Olga is ondertussen getrouwd met een prins en heeft twee kinderen. Zij slijt haar dagen in een terem, een afgesloten deel van het huis waar de aristocratische vrouwen in die tijd woonden en geheel afgescheiden van de mannen leefden (dit gebruik is pas door Peter de Grote afgeschaft). 

Er trekken bandieten rond in Roes die dorpen afbranden, en de meisjes meenemen naar de slavenmarkten in het zuiden. Vasja weet enkele meisjes te bevrijden, en komt op haar tocht naar Moskou haar broer en hun neef, grootvorst Dimitri tegen. Dimitri herkent haar niet als meisje en haar broer Sasha belooft tegen beter weten in om haar geheim te bewaren. Gezamenlijk gaan ze naar Moskou, waar Vasja ook haar zus Olga terug ziet. Die maakt zich vooral zorgen over haar reputatie en die van haar zus, is het niet beter als Vasja in een klooster gaat of trouwt?

Maar kan Vasja zich blijven voordoen als jongen, terwijl vader Konstantin ook in Moskou is, en een onbekende edelman heer Kasjan, ondoorgrondelijke motieven heeft? Vasja heeft Solovey, en de vriendschap van Morozov, maar wat wil de vorstdemon eigenlijk?  Ondertussen is er ook de demon Middernacht die af en toe langskomt, heeft Olga's dochtertje Marja misschien dezelfde gave als Vasja en kiezen de Tataren dit moment uit om Moskou aan te vallen. 

De winter van de heks

In dit laatste boek van de trilogie pakken we de draad op precies waar boek 2 eindigde, met een grote brand in Moskou en dreigend gevaar. Vader Konstantin blijft op Vasja gebeten en zij moet vluchten, maar zal ze in het land Middernacht haar weg weten te vinden? 

Welk bondgenootschappen moet Vasja sluiten en welke strijd zal er worden uitgevochten in Roes? De strijd tussen Russen en Tataren, of ook nog een andere strijd waarin de wezens een rol spelen en waarin de tweelingbroers de Vorstdemon en de Beer keer op keer elkaar proberen af te troeven? 

Welke offers moet Vasja brengen en zal haar lukken om haar rol in de gebeurtenissen te spelen en de juiste keuzes te maken? 

Vasja krijgt te maken met grote verliezen, maar ook onverwachte medestanders en hulp waar ze het niet verwacht had en alles leidt naat een einde dat volkomen bevredigend en mooi is. 

In het begin van dit boek brak mijn hart in duizend stukken, en heb ik zelfs overwogen om niet door te lezen, maar gelukkig heb ik dat wel gedaan, want er komt een perfecte wending, die alles goed maakte.

Conclusie

Zoals ik zei, als de mix van sprookje en historische achtergrond goed wordt gedaan, is de mix onweerstaanbaar. En deze trilogie is onweerstaanbaar. 

De sfeer van Rusland, alle details van het leven toen en de geschiedenis zijn  bijzonder goed getroffen en verwerkt. De sprookjeselementen, Baba Yaga, de Vorstdemon en de Beer, en alle geesten van het bos, het water, het erf en het huishouden vormen een prachtig geheel en vullen naadloos het historische Rusland aan. 

De personages zijn complex, Vasja maakt een ontzettende groei door, van naïef meisje naar volwassen vrouw die gelouterd is door alles wat ze heeft meegemaakt, en die nu precies weet wat ze wil. Ze heeft haar fouten, maar die ziet ze onder ogen. Vasja is een van de meest inspirerende hoofdpersonen die ik ken. 

Andere personages zijn even genuanceerd, niet alleen de mensen, maar ook de de Beer die Chaosdemon is, en de Vorstdemon die koning is van de Winter en de Doden. Zij hebben elkaar nodig, maar ook zij veranderen en groeien. Zij zijn zo interessant omdat ze zo complex zijn. Vasja's relatie met hen is daarom ook zo bijzonder, het is zeker geen clichématig verhaal vol dooddoeners of gemakkelijke oplossingen. 

Geweldig trouwens hoe alle wezens worden beschreven, ik hield van de Paddestoelengeest en zijn trots dat hij Vasja's eerste volgeling was, het sarcasme van Middernacht en de persoonlijkheden van de magische paarden. 

Want oh, laten we het over Solovey hebben, dat geweldige, dappere en leuke paard. Kun je een beetje verliefd worden op een magisch paard? Nou, ik heb drie boeken lang enorm gehouden van Solovey en hij is nog lang bij me gebleven nadat ik de boeken uit had. 

Ik heb met enorm veel plezier deze drie boeken gelezen, die alledrie even goed waren. Ik had eerder dit jaar al een fantasy-trilogie gelezen die ik geweldig vond (Schemering trilogie van V.E.Schwab), maar de Winternacht trilogie van Katherine Arden staat hier nog een flink aantal treden boven. Voor mij was dit perfectie.

Originele Engelse titel: The bear and the nightingale (2017)

Nederlandse uitgave: 2017 door uitgeverij Luitingh-Sijthoff

Nederlandse vertaling: Inge Boesewinkel

Bladzijdes: 340

Originele Engelse titel: The girl in the tower (2018)

Nederlandse uitgave 2018 door uitgeverij Luitingh-Sijthoff

Nederlandse vertaling: Inge Boesewinkel

Bladzijdes: 373

Originele Engelse titel: The winter of the witch (2019)

Nederlandse uitgave 2019 door uitgeverij Luitingh-Sijthoff

Nederlandse vertaling: Inge Boesewinkel

Bladzijdes: 424