Lichter dan ik, Dido Michielsen

Piranti wordt geboren in 1850 op Java, in het complex dat hoort bij het vorstenverblijf van de Sultan van Djokja op Java.

Java is onderdeel van de Nederlandse kolonie Nederlands-Indië en er zijn een flink aantal Nederlandse militairen aanwezig. 

Niet dat er veel contact is tussen de groepen, de Javanen beschouwen de Nederlanders als onbeschaafde wilden en de Nederlanders denken hetzelfde over de Javanen. 

Er worden soms wat formele beleefdheidsbezoeken gebracht door de machthebbers, de Nederlanders hebben inlandse bedienden en heel vaak een inlandse maitresse, een njai. Dit omdat er maar weinig Nederlandse vrouwen zijn die bereid zijn om de lange reis naar het verre Indië te maken.

Piranti leert de ingewikkelde sociale mores van de Javaanse samenleving goed kennen, maar wil zich hier niet in schikken. In plaats van een gearrangeerd huwelijk droomt ze van vrijheid buiten het complex, een vrijheid waarvan ze denkt dat de Nederlanders die misschien kunnen bieden.

Piranti zet haar zinnen op een Hollandse officier Gey van Pittius, waarvan ze hoopt dat hij met haar zal trouwen. Ze is echter nog te jong en te naief om te beseffen dat hij het weliswaar heel fijn vindt dat zijn huishouden goed loopt en dat er ’s nachts iemand in zijn bed te vinden is, maar dat hij niet bereid is om, als het erop aan komt, zijn familie voor het hoofd te stoten of een risico te nemen. Op het moment dat hij met zijn verloofde gaat trouwen die al enkele jaren op hem wacht, zet hij Piranti en hun twee dochters aan de kant.

Een goede vriend van Gey, Arnold en zijn Indo-Europese vrouw Lot, bieden echter een uitkomst. Zij zijn bereid om de twee dochtertjes van Piranti en Gey op te nemen, maar dan moet Piranti wel een enorm offer brengen. Een offer dat de rest van haar leven zal bepalen.

Haar dochters, die lichter zijn dan zij, zullen voor altijd deel uitmaken van een ander leven, een andere maatschappij. Voor de Indo-Europese bevolking telde alleen hun Nederlandse afkomst, hun Javaanse deel werd zo veel mogelijk vergeten en weggestopt en ze voelden zich vaak ver verheven boven hun Javaanse moeders.

Maar langzamerhand gaan er dingen veranderen in de samenleving in Nederlands-Indie. Door de aanleg van het Suez-kanaal was de reis nog maar enkele weken in plaats van enkele maanden, waardoor meer Nederlandse vrouwen de oversteek wilden wagen. Ook komen er steeds meer burgers en particulieren met hun gezin naar Indie, om hier een leven op te bouwen.

De nieuwe Nederlandse inwoners willen weinig te maken hebben met de Javanen en er vindt steeds minder vermenging plaats. Waar de Nederlandse militairen in hun vrije tijd gekleed gingen in Indische kledij als tegemoetkoming aan de hitte, bleef men nu koppig vasthouden aan de Europese dracht, inclusief korset.

Door deze nieuwe situatie en de veranderingen in de Europese gemeenschap in Indie, verslechterde de positie van de njai’s, maar ook die van de Indo-Europeanen.

In Lichter dan ik vertelt een oude Piranti haar levensverhaal aan een jongere vriendin, die het voor haar opschrijft. Als eerbetoon aan al die vrouwen die geleden hebben onder hun situatie en waarin ze geen enkel recht konden laten gelden op een fatsoenlijke behandeling.

Lichter dan ik laat heel goed de sociale verhoudingen zien tussen de verschillende groepen in Nederlands-Indie en laat zien hoeveel er door de kolonisatie overhoop is gehaald. Prachtig ook wordt duidelijk hoe groot het onbegrip over en weer is tussen de Nederlanders en de Javanen, iets dat daadwerkelijk contact in de weg staat.

Het is een bijzonder triest verhaal, maar het wordt nergens sentimenteel. Lichter dan ik is een uitstekende historische roman die je volledig meeneemt naar Java in de tweede helft van de 19^e eeuw. Erg mooi.

Uitgegeven in 2019 door uitgeverij Overamstel

Bladzijdes: 259