Commentaar op zondag (3/18)

Het is jullie vast wel ter ore gekomen dat een museum in Manchester een 19e eeuws schilderij heeft verwijderd uit de collectie omdat het misschien aanstootgevend zou kunnen zijn voor het moderne publiek.

Waterhouse

Het gaat om het schilderij Hylas en de Nymphen van John William Waterhouse uit 1896. Volgens het museum was het slechts tijdelijk en willen ze hiermee een discussie aanzwengelen over de manier waarop men in de 19e eeuw tegen vrouwen aankeek, geïnspireerd door de moderne #metoo discussie. Het schilderij zou, als ik het goed begrijp, volgens de curator te veel een mannelijke fantasie over willoze vrouwen zijn.

Ondertussen schijnt het ook al weer terug gehangen te zijn op de zaal, dus al met al was het misschien een storm in een glas water, maar wel een die een enge tendens laat zien.

Want een discussie is goed, ook over de manier waarop we tegen de gebeurtenissen uit het verleden aankijken, maar ik ben dan eerder voor iets in context zetten en niet voor het verwijderen. Of dat nu geldt voor de gebouwen die naar zeehelden uit de 17e eeuw zijn genoemd, standbeelden of kunstwerken.

Iets verwijderen omdat sommige mensen zich eraan storen of gekwetst voelen vind ik een bijzonder slecht idee. Je kunt beter uitleggen hoe het toen zat en hoe de zienswijze eventueel is veranderd in de loop der jaren. Dat heeft meer zin dan iets gewoon klakkeloos weghalen en wegpoetsen.

Kunst kan verschillende functies hebben en de grens opzoeken is daar één van. Schilderijen die provocerend werden gevonden toen ze werden gemaakt, worden nu gezien als baanbrekende klassiekers. Denk hierbij aan het Déjeuner sur l'herbe van Edouard Manet uit 1863.

Manet

Hier zien we een naakte vrouw met twee mannen die nog aangekleed zijn. Veel gelijkheid tussen de mannen en de vrouw lijkt er niet te zijn. Maar moet je je opeens af gaan vragen of dat schilderij tegenwoordig nog wel kan en of het niet verwijderd moet worden omdat sommigen er aanstoot aan kunnen nemen?

Of neem L'origine du Monde van Courbet, ook wel bekend als de 'Kut van Courbet'. De hangt in het Musée d'Orsay en over het onderwerp kan geen enkel misverstand bestaan. Is dit ook een mannelijke fantasie over een willoze vrouw?

Courbet

En hoe nodig het in sommige gevallen kan zijn om hedendaags seksisme aan te kaarten en aan te pakken, gaat het veel te ver om rekening te houden door mensen die zich misschien gekwetst zullen voelen door een schilderij uit de 19e eeuw. Of welk kunstwerk dan ook. Want dan riekt het al heel snel naar puritanisme en vooral heel eng naar censuur. En waar ligt dan de grens?

Het is volgens mij ook geen goed idee om een actuele discussie te gebruiken als meetlat voor andere tijden. Er zijn heel wat redenen waarom je een kunstwerk niet goed vindt of niet (langer) tentoonstelt, maar doe dat niet op basis van dit soort dwaasheden.
Als seksisme het criterium is waarop kunst en de kunstenaar beoordeeld gaan worden, wordt het een armoedige wereld.

Al heb ik altijd wel het idee dat Fransen in dit soort zaken meer gezond verstand hebben dan die puriteinse Engelsen en Amerikanen, dus hopelijk zijn de twee schilderijen die ik hier als voorbeeld geef veilig.

Kees Klok heeft gisteren ook een stuk hierover geschreven en zegt het, zoals gewoonlijk een stuk beter dan ik hier doe. (HIER)