Woeste hoogten, Emily Brontë

Woeste hoogten, oftewel Wuthering heights, is de enige roman die Emily Brontë heeft geschreven. Het is uitgegeven in 1847 onder het pseudoniem Ellis Bell. En hoewel het werd verguisd toen het uitkwam, wordt het nu gerekend tot één van de grootste Engelse romans aller tijden. 

Als je echter denkt een romantisch verhaal te lezen, dan heb je het helemaal mis. Woeste hoogten is geen romantisch liefdesverhaal, het is een verhaal over alles verterende passie die zich aan niks en niemand gelegen laat liggen en wraak. Een heleboel wraak. 

De hoofdpersonen zijn Catherine Earnshaw en Heathcliff. Catherine is nog een klein meisje op een boedererij temidden van de Yorkshire Moors als haar vader op een avond thuiskomt met de weesjongen Heathcliff, die hij op straat in Liverpool gevonden heeft. De jongen wordt niet goed behandeld, maar er ontwikkelt zich wel een band tussen de beide kinderen. Ze trekken zich van niemand wat aan en rennen rond door het desolate landschap. 

Als Catherines vader overlijdt, neemt haar broer de scepter op de boerderij over en de situatie voor Healthcliff verslechterd steeds meer. Catherine maakt ondertussen kennis met de familie Linton, die veel beschaafder zijn en Catherine keert zich steeds meer en meer af van Heathcliff en trouwt uiteindelijk met Edgar Linton. Een aardige en zachtmoedige man, die absoluut niet is opgewassen tegen de koppige Catherine. 

Heathcliff is vertrokken en keert jaren later terug als een rijk en beschaafd man, al weet niemand waar hij zijn fortuin vandaan heeft of zijn opleiding. Hij trekt in op de boerderij en begint met het plotten van zijn wraak op Earnshaw en op Catherine en zijn wraak zal ook de nieuwe generatie verregaand beïnvloeden. 

Het verhaal is een raamvertelling, een verhaal binnen een verhaal. Het begint namelijk met meneer Lockwood, die een huis op de moors huurt van een zekere meneer Heathcliff. Het blijkt al snel dat zijn huurbaas niet gesteld is op gezelschap en als meneer Lockwood het bed moet houden na een lange tocht door de sneeuw, is het huishoudster Ellen Dean die hem vertelt over de vorige en de huidige bewoners van de Woeste Hoogten en hun bewogen geschiedenis.

Ontvangst van het boek

Toen het boek gepubliceerd werd, was dit een grote schok voor de lezers. Het was een boek zoals nog nooit was geschreven, met uiterst onaangename hoofdpersonen (zowel Catherine als Heathcliff zijn zeer onsympathiek) en zonder duidelijke moraal. Er werd gescholden en gevloekt en beschrijvingen van huiselijk geweld werden niet geschuwd. Het was een rauw boek. 

Toen duidelijk werd dat het boek door een vrouw geschreven was, was de beer helemaal los. Charlotte Brontë zag zich genoodzaakt om na de dood van Emily in 1848 bij een nieuwe uitgave van Wuthering heights de nadruk erop te leggen dat haar zuster alleen de woeste moors gewend was en amper in de beschaving kwam, zodat het haar niet kwalijk genomen kon worden dat ze zo'n grof boek geschreven had. 

Langzamerhand keerde echter het tij en zag men de waarde van Wuthering heights in en kreeg het dus de status die het nu heeft. 

Verwachtingen en belangrijke punten

De eerste keer dat ik Woeste hoogten las, verwachtte ik wel een romantisch verhaal en ik was eerlijk gezegd teleurgesteld. Ik was na de eerste keer lezen gegrepen door Jane Eyre en dit boek was heel andere koek, ik was er met verkeerde verwachtingen aan begonnen. Sindsdien heb ik het echter enkele malen herlezen en hoewel het niet mijn favoriete Brontë-boek is (dat is tot nu toe toch echt Jane Eyre), kan ik het nu wel een stuk meer waarderen dan de eerste keer. 

Ik vind de vragen die het boek oproept interessant, zoals wat nu belangrijker is, afkomst of opvoeding? Zou Heahtcliff een andere man zijn geweest als hij anders was opgevoed, of zat die nare wraakzucht er altijd al in? Ook de tegenstellingen tussen de ongebreidelde emoties of rustige liefde, de beschaafde wereld en de moors en tussen de oude landeigenaren en het nieuwe geld dat opkwam tijdens de Industriële revolutie zijn interessante punten om over na te denken. 

Een terugkerend thema is dat van de buitenstaander. Meneer Lockwood die uit de stad komt en een soort romantisch idee heeft van het platteland, terwijl hij de werkelijkheid en het ruwe leven op Woeste hoogten maar amper kan begrijpen.  

De grootste buitenstaander is Heathcliff zelf, die als een weesjongen van de straten in Liverpool wordt geplukt en op de boerderij terecht komt. Nooit is hij hier thuis en hij wordt slecht behandeld. Meerdere malen wordt er ook gerefereerd aan het feit dat Heathcliff waarschijnlijk van gemengd ras was, wat hem nog meer een buitenstaander maakte. Hij kan een zigeuner zijn geweest, maar Liverpool was in die tijd ook het centrum van de slavenhandel, dus het is ook heel goed mogelijk dat zijn moeder een slavin was. 

We kennen zijn achtergrond niet en ook als hij als volwassene terug komt, komen we niet te weten waar hij is geweest en hoe hij zijn fortuin heeft vergaard. Heathcliff blijft een mysterie. 

Emily Bronte

Emily was de moeilijkste van de drie zusters, meer thuis op de moors dan in gezelschap. Ze werd geboren in 1818 en was ontzettend gehecht aan het eigen routine en eigen huis. Ze ging wel met Charlotte mee naar school, maar na enkele maanden keerde ze alweer terug naar de pastorie omdat ze thuis teveel miste. 

Daarna zou ze Haworth nog twee keer verlaten. Eénmaal om als lerares aan het werk te gaan, maar ook dit werd na enkele maanden al afgebroken en éénmaal om met Charlotte naar Brussel te gaan. Hier zouden de twee zussen zowel hun eigen kennis kunnen verbreden als ervaring opdoen in het lesgeven. Emily was opgelucht toen ze weer thuis was en weigerde nog een keer weg te gaan. 

Voor Emily was de fantasiewereld die zij en Anne hadden geschapen in hun fictieve land Gondal belangrijker dan de gewone wereld. Zelfs als volwassene bleef ze verhalen en gedichten schrijven en bleef Gondal een groot deel van haar leven. Veel vrienden had ze niet, maar ze was vooral hecht maar haar jongere zusje, Anne. 

Tegelijkertijd was ze verknocht aan dieren en kon ze vrienden worden met elke hond die ze tegen kwam en was ze in staat tot enorme trouw aan de mensen die zich een plekje in haar hart wisten te veroveren. Dat waren er niet veel en dat ging niet gemakkelijk, maar als Emily je vriend was, dan was ze dat voor het leven. 

Kortom, Emily was een complexe persoonlijkheid en de mythes die er na de verschijning van haar boek over haar verteld werden, maken het er niet gemakkelijker op om haar te doorgronden. 

De moors, waar ze zichzelf kon zijn en waar ze ontzettend veel van hield, vormen een prachtig landschap, dat wild en ongetemd is. Met weidse vergezichten, ruige heuvels, rotsen en waar je bloot staat aan de elementen. Al deze zaken komen ook terug in haar roman, waar de moors bijna een extra personage zijn. De woestheid, ongeremdheid en de grilligheid zijn op elke bladzijde terug te vinden. Het is trouwens maar de vraag of Emily zelf zo blij zou zijn geweest met alle aandacht voor Woeste hoogten en voor haarzelf. Met het eerste misschien, met het tweede hoogstwaarschijnlijk niet. 

Conclusie

Woeste hoogten is niet mijn favoriete Bronte, daarvoor is het verhaal me te grillig en ruig en zijn de personages me te vreemd. Ik vind niets bewonderenswaardig of romantisch aan de liefde tussen Heathcliff en Cathy, ze stoten me zelfs een beetje af. 

Maar tegelijkertijd geniet ik van de ongetemde schrijfstijl van Emily Bronte, die geen blad voor de mond neemt en zich nergens inhoudt. Ze schrijft zoals ze wil schrijven en vertelt het verhaal zoals zij vindt dat het verteld moet worden. Dit vind ik wel bewonderenswaardig en mooi. 

En gelukkig is het verhaal niet alleen maar ellende, want hoewel het er even op lijkt dat de wraak van Heahtcliff absoluut is en er geen redding meer mogelijk is, blijkt uit de laatste bladzijdes dat de boze ban gelukkig verbroken kon worden en dat twee jonge mensen samen een hopelijk gelukkig toekomst tegemoet gaan, ondanks hun nare ervaring in hun jeugd. Dat tweede liefdespaar verdient heel wat meer sympathie en goodwill dan dat eerste, wat mij betreft!

Kortom, er is heel wat te ontdekken in Woeste hoogten, als je de tijd neemt om het goed te lezen en op je in te laten werken en als je bereid bent om je verwachtingen van een lief, romantisch verhaal los te laten.

Oorspronkelijke titel: Wuthering heights (1847)

Deze Nederlandse uitgave door uitgeverij Rainbow in 2017

Nederlandse vertaling: Akkie de Jong

Bladzijdes: 383