Jeanne, Katherine J. Chen

Als je wint, heb je vrienden, rijen dik, echte vrienden. Als je wint, nooit meer eenzaam, zolang je wint... Dit nummer van Doe Maar lijkt wel geschreven voor dit boek, het speelde in ieder geval steeds door mijn hoofd. 

Jeanne is het verhaal van Jeanne van Jeanne d' Arc. Zij groeide op in het Frankrijk van de 15e eeuw, tijdens de Honderdjarige oorlog. In deze oorlog wilden de Engelse koningen de troon van Frankrijk hebben en werden zij gesteund door de hertogen van Bourgondië, de belangrijkste Franse edelen. 

Binnen het Franse koningshuis waren er ook problemen. De Franse koning was gek en na zijn sterven werd zijn zoon, de Dauphin, niet als de nieuwe koning erkend. De oorlog duurde al jaren en er leek maar geen einde aan te komen, terwijl het gewone volk had te lijden onder de plunderende en brandstichtende soldaten die regelmatig langskwamen en dorpen en oogsten verwoestten.

Het boek

Jeanne had het niet gemakkelijk tijdens haar jeugd; haar vader sloeg haar en mishandelde haar wanneer het maar uitkwam. Toch brak dit Jeanne niet, ze groeide juist sterker op. En sterk was ze, sterker en groter dan alle mannen van het dorp. In staat om zes zakken meel tegelijk te dragen en in haar eentje een kar uit de modder los te trekken. 

Als ze vijftien is, gaat ze weg van huis en komt ze te werken in de keuken van het garnizoen in Vaucouleurs. Hier weet ze de aandacht te trekken van de edelen, die niet kunnen geloven dat dit meisje zo sterk is en binnen de kortste keren in staat is om op een paard te rijden of dat haar pijlen elke keer doel treffen, al heeft Jeanne de boog voor de eerste keer in handen. 

De Dauphin is een besluiteloze man, die iets nodig heeft om hem in actie te krijgen, iemand die hem weet te overtuigen. Jeanne lijkt deze rol te kunnen vervullen. Ze wordt naar het hof gestuurd om de Dauphin ervan te overtuigen dat er gevochten moet worden, zodat de Fransen zullen winnen en hij tot koning gekroond kan worden. 

De Dauphin luistert inderdaad naar deze jonge vrouw die lijkt te weten waar ze het over heeft en stelt zijn vertrouwen in haar. Men zegt dat Jeanne door God gezonden is en dit verleent haar het gezag dat ze nodig heeft, omdat ze als gewoon boerenmeisje natuurlijk nooit die edelen kon overtuigen. 

Haar eerste daden laten echter zien dat ze heel wat in haar mars heeft en binnen korte tijd heeft ze niet alleen Orleans weten te heroveren, maar ook andere belangrijke steden op de Engelsen. Haar faam en reputatie snellen vooruit en voor het moment wil iedereen Jeannes vriend zijn. Ze krijgt beloningen en eerbewijzen en de Dauphin is helemaal verguld met haar. 

Maar als de Dauphin in Reims eindelijk tot koning is gekroond, begint de roem van Jeanne hem te ergeren. Het lijkt wel of ze populairder is dan de koning zelf en het lijkt er ook veel op dat Jeanne die populariteit volkomen terecht vindt. De vriendschap tussen hen bekoelt snel en als Jeanne bij de volgende belegerde stad niet in staat is om de Engelsen te verslaan en de slag verliest, is het snel gedaan met haar reputatie. De koning wil niets meer van haar weten, het hof negeert haar en al haar ' vrienden' laten haar in de steek. (cue: Doe Maar)

Nog éénmaal probeert Jeanne om een stad te veroveren, maar het lijkt erop dat haar vijanden haar nu definitief verslagen hebben. 

Wat is het probleem?

Ik wilde dit boek heel graag goed vinden, want ik houd van Franse geschiedenis en ik houd van Jeanne d'Arc. Helaas, dit boek viel me heel erg tegen. 

Dit ligt niet aan de schrijfstijl, die ik vlot en beeldend vond. Jeanne leest lekker weg. 

Het probleem ligt bij de manier waarop Jeanne wordt beschreven. 

Jeanne d'Arc is natuurlijk niet alleen een historische figuur, maar ook een Katholieke heilige. Volgens de overlevering zou ze visioenen van heiligen hebben gehad, en het waren deze heiligen die haar hielpen in de strijd tegen de Engelsen. Dat je als moderne romanschrijfster die visioenen weglaat en ervoor kiest om dit onderdeel van de hagiografie (heiligenleven) weg te laten, vind ik geen enkel probleem. Er is iets voor te zeggen om van Jeanne een gewoon meisje te maken dat tegen wil en dank betrokken wordt in de politieke machinaties van het Franse hof en als die invalshoek was gekozen had ik dat interessant en goed gevonden.

Maar hoewel je de visioenen uit het verhaalt kunt weglaten, kun je niet weglaten dat Jeanne in een diep religieuze tijd leefde, waarin God en de kerk in het dagelijks leven van de mensen een belangrijke rol speelden. De Jeanne in dit boek is echter bijna niet religieus. God, de Kerk en gebed zijn maar marginaal in haar leven aanwezig. Jeanne lijkt hierin meer op een moderne jonge vrouw en niet op iemand uit de 15e eeuw. 

Ook in haar verdere manier van doen en denken is Jeanne duidelijk herkenbaar als iemand uit de 21e eeuw. Haar mentaliteit past op geen enkele manier in de Middeleeuwen en Katherine J. Chen slaat hier de plank volkomen mis. 

Er zijn nog een paar problemen. Want het religieuze aspect en de visioenen zijn verdwenen, maar de Jeanne in dit boek is geen gewoon meisje. Ze heeft een soort bovennatuurlijke superkracht en is de beste in paardrijden, boogschieten en zwaardvechten, al heeft ze dit nog nooit eerder gedaan. In dat opzicht lijkt deze Jeanne meer de hoofdrolspeelster in een Amerikaanse superheldenfilm. Haar krachten (zoals het tegelijk kunnen tillen van zes zakken meel) en vaardigheden (in alles de beste zijn zonder oefening) zijn volkomen ongeloofwaardig en eerlijk gezegd belachelijk. 

Heel jammer is dat het verhaal onevenwichtig is, bijna 180 pagina's gaan voorbij vóór Jeanne de Dauphin ontmoet en de rest van het verhaal gaat ongelofelijk snel. Her boek stopt bij haar gevangenneming door de Bourgondiërs en daarmee komen haar proces en executie niet meer aan bod. 

Katherine J. Chen geeft in een nawoord aan dat ze een persoonlijke Jeanne heeft beschreven, maar ze gaat hiermee voorbij aan de historische Jeanne. Ja, je kunt Jeanne op verschillende manier interpreteren en verschillende invalshoeken kiezen, maar de historische context is daarbij wel belangrijk. 

Bovendien zegt Katherine J. Chen dat ze de historische feiten heeft aangepast, maar vertelt vervolgens niet welke feiten en op welke manier ze die heeft aangepast. Als historische verantwoording is dit niet voldoende, vooral omdat ze verder geen literatuurlijst of bronnen geeft. 

Kortom, Jeanne bleek een teleurstelling omdat Katherine J. Chen niet in staat is een persoonlijke invalshoek op Jeanne te kiezen en toch de historische context te respecteren. Haar Jeanne d'Arc is helaas niets anders dan een 21e eeuwse superheldin in een middeleeuwse kiel. En daarmee schiet Jeanne als historische roman tekort. 

Originele Engelse titel: Jeanne (2022)

Nederlandse uitgave 2022 door uitgeverij Meulenhoff boekerij

Nederlandse vertaling: Titia Ram

Bladzijdes: 410