Het huis op de heuvel, Cesare Pavese

Dit verhaal begint in 1943. De geallieerden zijn geland op Sicilië, en de oorlog gaat niet goed voor Mussolini en de fascisten, want de geallieerden trekken langzaam op naar het noorden. De fascisten maken zich zorgen, de Duitsers komen eraan om het over te nemen en in de bergen zitten de (vaak communistische) partizanen. 

De hoofdpersoon Corrado is een onderwijzer in Turijn, maar hij woont bij een hospita buiten de stad, in de heuvels. Elke avond zijn er luchtaanvallen en wordt de stad gebombardeerd. 

Corrado maakt lange wandelingen in de heuvels rond Turijn en komt bij een taveerne waar verschillende mensen bij elkaar komen. Het zijn voornamelijk anti-fascisten en één van hen is Cate, een oud-vriendin van Corrado die hij destijds slecht heeft behandeld. 

Zij heeft een zoontje, Dino, en Corrado heeft het vermoeden dat dit ook zijn zoon is, maar Cate zegt heel duidelijk dat dit niet het geval is. Toch probeert Corrado zich een beetje met de jongen te bemoeien, terwijl hij oplet of hij geen gelijkenis met zichzelf ziet. 

Ondertussen komt de oorlog steeds dichterbij, mensen worden gearresteerd, en ook Corrado loopt misschien gevaar. Hij duikt een tijdje onder, maar besluit uiteindelijk om terug te gaan naar de boerderij van zijn familie. 

En terwijl hij deze lastige thuisreis maakt, ziet hij van dichtbij de gevolgen van de oorlog voor de mensen en het land. 

Wat opvalt is dat Corrado eigenlijk overal buiten staat en zich afzijdig houdt. Zo maakt hij niet echt deel uit van de groep in het huis op de heuvel, hij blijft een bezoeker. Hij is ook degene die niet wordt opgepakt en in zijn onderduik in het internaat is hij ook een buitenstaander. 

Dit is een kenmerkend aspect van Corrado's leven. Hij komt van het platteland, maar heeft zich losgemaakt van zijn boerse wortels en is een intellectueel uit de middenklasse geworden. Hij voelt zich te goed voor zijn vriendin Cate en is niet van plan om met haar te trouwen. Hij gedraagt zich vreselijk tegenover haar. Tegelijkertijd hoort hij niet echt bij de middenklasse, zoals blijkt uit zijn relatie met een meisje dat zich juist te goed voor hém voelt. 

Corrado is geen aangename man, hij is sarcastisch en committeert zich nergens aan, maar ergens maakt zijn status als buitenstaander hem ook een beetje triest. Hij maakt geen echte connecties met mensen. Die dubbelheid maakt ook meteen duidelijk hoe goed Cesare Pavese als schrijver is, hij weet zijn personages altijd lagen mee te geven en nuance. 

Ik had veel sympathie voor Cate, die ondanks de nare ervaring met Corrado een goed leven voor zichzelf had weten te maken. Als Corrado met haar wil trouwen omdat hij denkt dat Dino zijn zoon is, wijst ze hem vriendelijk doch beslist af. Ze heeft hem niet nodig en Dino ook niet. 

Pas tijdens zijn reis naar huis, vraagt Corrado zich af wat je kunt doen in een oorlog en wat de beste manier om te handelen is. Moet je een kant kiezen, of je juist afzijdig houden? En wat doe je als de oorlog een burgeroorlog wordt en je landgenoten tegenover elkaar komen te staan? 

Cesare Pavese lijkt in dit boek een deel van zijn eigen ervaringen tijdens de oorlog hebben gebruikt. Hij was een schrijver en literair vertaler en voor de oorlog had hij een tijdje gevangen gezeten vanwege zijn anti-fascisme. Tijdens de oorlog zelf verbleef hij op het platteland. Veel van zijn vrienden waren partizanen, maar Cesare Pavese zelf zou door zijn slechte gezondheid nooit actief meedoen, hoewel hij na de oorlog wel lid zou worden van de communistische partij. 

Cesare Pavese zou in 1950 zelfmoord plegen, nog geen 42 jaar oud. Hij was ernstig teleurgesteld in de situatie in de wereld en de politiek. En misschien kon hij zijn plek ook niet (meer) vinden.

Eenzaamheid en vervreemding spelen vaak een rol in zijn verhalen, net zoals mensen die er een beetje buiten vallen. Ondanks deze zware thema's zijn zijn verhalen zelf niet zwaar. Dit komt voor een groot deel door de stijl die niet dramatisch is, maar juist heel helder en bijna simpel. 

Dat wil niet zeggen dat het geen diepte bevat, want in een paar zinnen kan Cesare Pavese een situatie of een personage neerzetten. Zijn verhalen blijven ook lang hangen en je blijft er over na denken. Wat is het juiste om te doen in een oorlog, hoe ga je om met dit soort situaties? En hoe onaangenaam zijn hoofdpersoon in dit geval ook is, je kunt geen echte hekel aan hem hebben omdat zijn eenzaamheid zo overduidelijk is en dat raakt je. 

Het huis op de heuvel is wat mij betreft niet het mooiste boek van Cesare Pavese, maar daarmee is het nog altijd een mooi boek. Een Italiaanse klassieker die het waard is om opnieuw uitgegeven te worden, zoals nu is gebeurd, en om gelezen te worden. 

Originele Italiaanse titel: La casa in collina (1948)

Deze Nederlandse uitgave 2025 door uitgeverij Cossee

Nederlandse vertaling: Martine Vosmaer

Bladzijdes: 203