Charlotte, David Foenkinos

Een jong meisje wordt geboren in Berlijn. Haar ouders zijn van Joodse afkomst. Haar vader is een belangrijk arts. Als het meisje, Charlotte, negen jaar oud is, overlijdt haar moeder, naar men zegt aan zware griep. Er komt een stiefmoeder die een bekende opera zangeres is en de verstandhouding tussen die twee is redelijk. Charlottes vader werkt vooral.

Charlotte legt een talent voor tekenen aan de dag en wordt, als een van de weinig Joden, toegelaten tot de Berlijnse academie. Het is namelijk in de jaren ’30 en de nazi’s zijn aan de macht.

In 1938 wordt de situatie steeds gevaarlijker, zo wordt vader Albert opgepakt en geïnterneerd, en hoewel hij thuis komt, is hij onherroepelijk getekend. Het idee ontstaat om Charlotte, die dan nog net geen tweeëntwintig is en dus nog zonder paspoort kan reizen, naar haar grootouders te sturen die in Zuid-Frankrijk wonen.

Charlotte reist inderdaad naar Zuid-Frankrijk en zal haar ouders nooit terugzien. Als in 1940 de oorlog uitbreekt, pleegt haar grootmoeder zelfmoord. Maar dan blijkt dat de familiegeschiedenis vol zit met zelfmoorden, Charlotte hoort dat niet alleen haar eigen moeder, maar ook haar tante en nog een aantal andere familieleden geplaagd werden door depressies en een einde aan hun leven maakten. 

Voor haar valt een heleboel op zijn plek, ook haar eigen depressieve gevoelens krijgen nu een kader.
De verstandhouding met haar grootvader verslechterd snel. Hij verwijt haar de zelfmoorden, eist meer van haar dan een grootvader zou mogen vragen en de situatie is onmogelijk geworden.

Charlotte gaat op zichzelf wonen en begint te tekenen en te schilderen met een enorme intensiteit. Schilderijen, tekeningen schetsen, vergezeld van teksten en muziekfragmenten. Dit geheel levert ze uiteindelijk in bij een bevriende huisarts met de woorden ‘dit is mijn leven’. Het is aan deze man te danken dat dit werk nog bestaat.

In de eerste jaren van de oorlog werden de Joden rond Nice met rust gelaten. Dit gebied stond onder bewind van de Italianen en die maakten zich niet erg druk om de rassenwetten. Pas als in 1943 Italië capituleert, nemen de Duitsers het bevel over en zij willen korte metten maken de Joodse aanwezigheid. Voor Charlotte, haar man en haar ongeboren kind zal het leven eindigen in Auschwitz.

David Foenkinos was gefascineerd door Charlotte Salomon sinds hij voor het eerst kennis maakte met haar werk. Het kon dan ook bijna niet anders dan dat hij een roman over haar zou schrijven. Gemakkelijk was dit niet, want welke vorm moest het krijgen?

Wat meteen opvalt in Charlotte is de bijzondere stijl. Dit is namelijk compleet anders dan in het boek Het geheime leven van Henri Pick dat ik eerder van David Foenkinos las. Charlotte is geschreven in korte, staccato zinnen, met elke nieuwe zin op een nieuwe regel, Het is even wennen, maar als je het ritme te pakken hebt, wordt het heel mooi, bijna een gedicht.

Ik las in een interview met David Foenkinos dat hij het zo moest schrijven omdat hij niet in staat was om twee zinnen achter elkaar te schrijven en letterlijk na elke regel lucht nodig had.

De korte, sobere zinnen herbergen heel veel schoonheid en maken het verhaal des te indrukwekkender. Het leven van Charlotte Salomon was al moeilijk genoeg en hoeft niet op een dramatische toon verteld te worden. Juist op deze manier is de tragiek sterker en indringender.

Charlotte maakte op mij heel veel indruk, niet alleen vanwege de bijzondere stijl, maar ook vanwege de triestheid van het verhaal. Ik wil nu alleen maar meer over Charlotte Salomon weten en zie dat er nog meer boeken over haar zijn verschenen. Er is ook een uitgave van haar werk, die eenheid van tekeningen, schilderijen en teksten die ze Leven? Of Theater? had genoemd. 

Haar werken zijn namelijk via de huisarts die het in bewaring had, na de oorlog bij haar ouders terecht gekomen. Die waren naar Amsterdam gevlucht en hebben de oorlog hier overleefd. De werken zijn geschonken aan het Joods Historisch Museum.

Mooi vond ik ook dat de schrijver af en toe in het verhaal opduikt, om te vertellen dat hij ergens is geweest en heeft geprobeerd om het verleden van Charlotte tastbaar te maken. De ene keer ging dit beduidend gemakkelijker dan op andere momenten. Deze kleine doorkijkjes doen je als lezer wel goed beseffen dat het hier gaat om werkelijke gebeurtenissen.

Dit is misschien een roman, maar ook een eerbetoon.

Oorspronkelijke Franse titel: Charlotte (2014)
Nederlandse uitgave 2015 door uitgeverij Cossee
Nederlandse vertaling: Marianne Kaas
Bladzijdes 236

Reacties

  1. Hoi Bettina, ik heb weleens met het boek met het werk Charlotte Salomon in mijn handen gestaan. Het is een groot en zwaar boek, erg mooi uitgegeven. Voor zover ik het werk van Charlotte Salomon ken, vind ik het wel bijzonder, maar is het niet helemaal naar mijn smaak. Gezien haar achtergrond is het niet verwonderlijk dat het nogal een sombere indruk maakt. Ik heb wel eerder van een andere blogger (Joke?, Jacqueline?) gehoord van het boek van David Foernikos en het lijkt mij erg interessant. Aan de andere kant heb ik al zoveel over de Holocaust gelezen en gezien dat ik wel een beetje klaar ben met dit onderwerp. Groetjes, Erik

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Misschien van mij Erik? Zie: https://mijnboekenkast.blogspot.com/2016/09/david-foenkinos-charlotte_27.html

      Verwijderen
    2. Dank je wel, Erik, Ik heb alleen wat van haar werk op internet gezien, maar dat vond ik erg mooi. Ik weet niet of ik het boek met haar kunstwerken aan zou schaffen, maar een feit is dat ik dit boek over haar heel bijzonder vond.

      Dank je wel, Jannie, voor je aanvulling en de link naar de mooie bespreking die jij van dit boek hebt gemaakt, echt prachtig.

      Groetjes,

      Verwijderen
  2. Op Boekmeter is 'Het mysterie van Henri Pick' nu het boek van het kwartaal, maar dat trekt me niet. Dit boek over Charlotte lijkt me wel heel interessant. Je zegt dat het heel anders is en dat blijkt ook al uit de blogs en reacties die ik erover lees. Wel opvallend dat één schrijver zulke verschillende werken kan afleveren.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik vond Het mysterie van Henri Pick ook een heel mooi en fijn verhaal, maar dit is weer compleet anders. Heel bijzonder inderdaad dat een schrijver zijn schrijfstijl zo kan aanpassen aan het onderwerp. Ik moest in Charlotte er wel even aan wennen, maar het is zeer de moeite waard.

      Groetjes,

      Verwijderen
  3. Hoi Bettina, ik heb zojuist de documentaire bekeken die Frans Weisz in 2012 over Charlotte Salomon heeft gemaakt. Ik vind dat een indrukwekkende documentaire met zowel archiefbeelden, beelden van haar schilderijen en brieven en beelden uit de film die Frans Weisz in 1981 heeft gemaakt. Van de film heb ik slechts de eerste 20 minuten gezien. Ik kende het verhaal al van de documentaire al en vond de film niet boeiend genoeg om hem uit te kijken. Ik heb zowel de documentaire als de film op dvd, als je er belangstelling voor hebt, dan kan ik naar je toesturen. Groetjes, Erik

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dank je wel voor het aanbod, maar de documentaire ken ik en voor de film heb ik denk ik op het moment geen geduld, dus je kunt die beter aan iemand anders overdoen. Maar leuk dat je eraan denkt!

      Groetjes,

      Verwijderen

Een reactie posten

Populaire posts