Verbrande suiker, Avni Doshi

Ik zou liegen als ik zou zeggen dat ik nooit plezier heb beleefd aan de ellende van mijn moeder. 

Met deze zin begint het boek Verbrande suiker van Avni Doshi. Aan het woord is Antara, een kunstenares in Poona, die toeziet hoe haar moeder langzamerhand de weg kwijt raakt en zichzelf verliest door een toenemende dementie. 

Af en toe heeft moeder Tara nog momenten van helderheid en het is moeilijk in te schatten hoe ernstig haar situatie is. Het ene moment loopt ze 's nachts in haar nachtpon over straat, het andere moment lijkt ze precies te weten wat ze doet en kan er een gesprek gevoerd worden. 

De zorg voor Tara wordt steeds groter en legt een steeds grotere last op de schouders van haar dochter, die nu moet zorgen voor een moeder die nooit voor haar heeft gezorgd. 

Want in het verhaal wordt duidelijk hoe Tara altijd voor zichzelf koos, en zelfs nadat haar dochtertje geboren was, de deur uitging zonder het kind te voeden omdat ze haar eigen weg wilde volgen. Ze nam Antara mee naar een Ashram, waar ze de geliefde werd van een goeroe, om daarna de komende jaren niet naar het kind om te kijken. Ook als Tara de ashram weer verlaat met haar kind, is het leven niet veel gemakkelijker. Tara trekt zich bitter weinig van haar dochter aan en Antara zoekt allerlei manieren om zichzelf te beschermen en te kunnen overleven. 

Ze kiest voor een carriere als kunstenares en maakt een soort conceptuele kunst, maar haar grote project is een tekening van een foto, die ze elke dag opnieuw maakt, om te kijken hoe het geheugen verandert en hoe herinneringen werken. 

Antara's Amerikaans-Indiase man Dilip is haar eerlijk gezegd niet echt tot steun, haar kunst begrijpt hij niet en hij kan niet bevatten hoe het leven voor Antara is geweest, bedelend in de straten van Poona, omdat hij alleen zijn referentiekader uit de Verenigde Staten heeft. 

De moeder van Antara lijkt soms ook heel goed bij, al is het nooit helemaal duidelijk of de kwetsende opmerkingen die ze maakt in alle onschuld gedaan worden, of dat ze nog altijd een vilein rotwijf is. Ze weet wel Antara's motieven in twijfel te trekken. 

Tegelijkertijd wordt duidelijk dat Antara haar eigen manier heeft om haar moeder te kwetsen en op een bepaalde manier wraak te nemen voor de verwaarlozing uit haar jeugd, door een groot verlies van haar moeder te gebruiken in haar kunst, en daarmee te zien voor de hele wereld. 

Verbrande suiker is geen gezellig boek dat je even snel uitleest, maar het is wel een heel mooi boek. Het laat je nadenken over de relaties tussen ouders en kinderen en over het effect van verwaarlozing en mishandeling. Hoe moeilijk is het om te zorgen voor iemand die zich nooit iets van jou heeft aangetrokken en kun je het Antara kwalijk nemen dat ze bepaalde kunst maakt, al weet ze dat ze hiermee het verdriet van een ander exploiteert? En kun je uiteindelijk geven wat je zelf nooit hebt gekregen? 

Ook de vraag wat herinneringen zijn en wiens geheugen nu eigenlijk klopt, wordt subtiel naar voren gebracht.

Avni Doshi weet ook heel goed het leven in India duidelijk te maken, met de grote verschillen tussen arm en rijk, met de Poona club en de nieuwe rijken aan de ene kant en de bedelaars in de straten aan de andere kant. 

Ook beschrijft ze goed de westerlingen die naar India komen, maar nooit helemaal duidelijk krijgen wat het leven in India nu echt inhoudt. Zo houden ze in de Ashram een spijkerbroek onder hun gewaad aan, of zijn vegetarier omdat ze de luxe hebben dat ze die keuze kunnen maken, zoals Dilip. 

Verbrande suiker is het debuut van Avni Doshi en het stond op de shortlist voor de Bookerprize in 2020, geen geringe prestatie, maar het is dan ook een boek dat vragen oproept en tot nadenken stemt. 

Originele titel: Burnt sugar (2020)

Nederlandse uitgave 2021 door uitgeverij Xander

Nederlandse vertaling: Luud Dorresteijn en Maaike Harkink

Bladzijdes: 301

Reacties

Populaire posts