Tentoonstelling: Byblos in het Rijksmuseum voor Oudheden

De dame van Byblos 

Rond 6500 v. Chr. was er in Libanon een klein dorp, waar vooral vissers woonden. Toen echter de Egyptische farao's op zoek waren naar cederhout, ontstond er een handel waardoor dit kleine dorpje zou groeien in omvang en status.

Dat dorp mag je misschien niet bekend voorkomen, maar de naam Byblos gebruiken we in een bepaalde vorm elke dag. Omdat er in Byblos zoveel Egyptisch papyrus werd verhandeld, gebruikten de Grieken hier het woord biblion voor, dat langzaam ook voor boek werd gebruikt en hiervan zijn de woorden Bibliotheek en Bijbel weer afgeleid. 

Maar hoe kwam dat? Hoe kon een klein dorp zo'n belangrijke invloed krijgen en zo groeien? 

Byblos kreeg een speciale relatie met Egypte, omdat er in Byblos een godin werd vereerd, de 'Dame van Byblos', die door de Egyptenaren werd gezien als hun Egyptische godin Hathor. Dit zorgde ervoor dat de Egyptenaren exclusief met Byblos wilden handelen en er een enorme handel op gang kwam. Rond het jaar 3000 voor Christus was Byblos de grootste havenstad van die regio, en ook de eerste internationale zeehaven. Hier werd gehandeld met alle windstreken, zoals blijkt uit de materialen die er gevonden zijn bij opgravingen. 

In Byblos waren tempels, een groot koninklijk paleis en alles wat er bij een grote stad hoort. In de eeuwen daarna zou Byblos ook te maken krijgen met de andere grote rijken van die tijd, zoals dat van de Assyriërs, de Perzen, de Grieken en de Romeinen en deze volkeren hebben allemaal hun sporen achtergelaten.

Schaal van goud en koe van brons en goud (2000-1600 v. Chr)

Beeldje van een leeuw-mens

Tegen de tijd dat het onderdeel werd van het Romeinse rijk, was de functie van de stad aan het veranderen. De haven was minder belangrijk, maar Byblos richtte zich toen op tempels en wat je religieus tourisme zou kunnen noemen. Zo bleef het toch een stad van belang. 

Door de lange geschiedenis is Byblos een paradijs voor archeologen, want er is heel erg veel gevonden. Er zijn vooral grote opgravingen sinds 1921, meestal door de archeologen van het Musee du Louvre. (Libanon was Frans gebied na de Eerste Wereldoorlog, vandaar dat de Fransen hier nogal bezig waren). 

Kruiken uit de vele grafkamers die onder de stadsmuur zijn gevonden

Egyptisch model van een dodenschip, gemaakt van Cederhout (2080 v. Chr-1940 v. Chr.

Niet alles is duidelijk, want er zijn niet altijd schriftelijke bronnen bewaard gebleven en dan moet er soms geïnterpreteerd en gespeculeerd worden. Als er schriftelijke bronnen zijn, zijn die soms in het Byblos-schrift, dat men nog niet heeft kunnen ontcijferen. Maar desondanks geven de opgravingen een schat aan informatie over de mensen die hier gewoond hebben en wat er in al die duizenden jaren gebeurd is. 

Op de valreep van het jaar ben ik deze week naar de tentoonstelling Byblos in het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden geweest. In deze tentoonstelling zijn er topstukken te zien uit onder andere het Musee du Louvre, het British museum en het Nationaal museum van Beiroet. 

Ketting

Beeldje van een panter

Mesopotamisch dekseltje (2800-2500 v Chr)

Er zijn grafvondsten van zowel de kruiken die gebruikt werden om mensen in te begraven als de voorwerpen die werden meegegeven. Er zijn wapens van de krijgers-elite en de vishaken van de vissers. Er zijn kruiken, flessen, sieraden en heel, heel veel kleine beeldjes die waarschijnlijk als offers voor de goden bedoeld waren. 

Het is een tentoonstelling die het allereerste begin laat zien van Byblos, tot het einde van het Romeinse rijk, een periode die duizenden jaren omvat. We zien de voorwerpen, maar ook de 3D films en de foto's van de opgravingen, zodat we een prachtig en overzichtelijk beeld krijgen van deze bijzondere stad en haar geschiedenis. 

kruikje in de vorm van een duif (waarschijnlijk)

Romeinse mozaïek over het leven (100-300 na Chr)

Ik vond de tentoonstelling zeer de moeite waard door de verscheidenheid en de omvang. Het was echt geweldig om door de zalen te dwalen en in elke vitrine zulke bijzondere schatten te zien. Je krijgt een beeld van een wereld die niet meer bestaat, maar die voor duizenden mensen duizenden jaren werkelijkheid was. 

Byblos is nog tot 12 maart 2023 te zien in het Rijksmuseum van Oudheden, ik kan het je zeker aanraden!