Het lied van de loopgraven, Sebastian Faulks

Frankrijk, 1910. De jonge Engelsman Stephen Wraysford is in Amiens om meer te leren over de textielindustrie en is in huis bij Azaire, de directeur van een textielfabriek. Stephen wordt echter verliefd op Isabelle, de vrouw van Azaire. Isabelle is niet bepaald gelukkig in haar huwelijk en wordt ook verliefd op Stephen. Een gepassioneerde affaire begint.

 Als Azaire erachter komt, gaat Isabelle met Stephen weg en samen leven ze enkele maanden in Rouen. Maar Isabelle gaat uiteindelijk terug naar haar echtgenoot, Stephen eenzaam en verbitterd achterlatend.

Als de Eerste Wereldoorlog uitbreekt neemt Stephen dienst in het Engelse leger en hij doorleeft de verschrikkingen van de loopgraven in Noord Frankrijk.

Tijdens verlof in Amiens komt hij Isabelle’s zus, Jeanne tegen en weet haar over te halen om een ontmoeten met Isabelle te regelen. Isabelle is getroffen door de oorlog, haar echtgenoot is overleden en zijzelf is verbrand geraakt tijdens een aanval. Ze heeft kennis gemaakt met een Duitse officier. Zij zijn verliefd geworden en Isabella wil naar hem toe. Stephen beseft dat de liefde die zij hadden, de kortdurende passie, nu echt voorbij is.

In de maanden die volgen schrijft hij met Jeanne en zij komen elkaar nader.

In 1978 vindt Elizabeth Benson, de kleindochter van Stephen, de dagboeken van haar grootvader en zij wil graag weten wat er nu gebeurd is in de oorlog. Zij komt hierachter en zal ook een stukje van het familiegeheim kunnen oplossen.

Dit gedeelte komt wat mij betreft niet zo goed uit de verf, en Elizabeth blijft een beetje vlak en oninteressant, waarschijnlijk ook omdat de stukken die zich afspelen in WOI zo indringend zijn.

We maken namelijk ook kennis met de andere soldaten en officieren waarmee Stephen te maken krijgt. We voelen mee met Michael Weir die naar huis terugkeert met verlof en stuit op absoluut onbegrip bij het thuisfront. Niemand weet wat de soldaten meemaken en in wat voor mensonterende situaties ze zich vaak bevinden. Het enige waar de mensen thuis mee komen zijn clichés en holle frases (we moeten allemaal doen wat we kunnen). Weir is blij weer aan het front te zijn.

Jack Firebrace is een van de mannen die verantwoordelijk is voor het graven van de tunnels onder het front, richting de loopgraven van de Duitsers. In verschrikkelijke gevaarlijke en benauwde omstandigheden doen zij hun werk, terwijl de berichten van thuis voor Jack niet goed zijn. Zijn jonge zoontje heeft difterie en Jack verwacht in elke brief te lezen dat hij is overleden.

Het einde van Stephen’s verhaal is een verschrikkelijke scene waarin Stephen en Jack samen onder de grond vast komen te zitten na een ontploffing. Je voelt de claustrofobie toeslaan en bladzijdes lang zit je samen met Stephen en Jack onder de grond, hopend op een uitweg.

Uiteindelijk, na een aantal dagen weet Stephen eruit te komen. Hij wordt bevrijd door een aantal Duitse soldaten. Zowel Stephen als de soldaat aan de Duitse kant zijn vervuld van haat tegenover de vijand, maar als ze elkaar dan zien beseffen ze dat elkaar doden geen zin heeft. Samen begraven ze hun doden.

‘Het lied van de loopgraven’ of ‘Birdsong’ zoals de Engelse titel luidt, is kort geleden verfilmd en uitgezonden door de BBC.

Wat mij betreft is Sebastian Faulks erin geslaagd een van de meest indringende verhalen over de Eerste Wereldoorlog te vertellen. Ik vind het knap hoe hij het voor elkaar heeft gekregen om je echt in de tunnels te laten zijn, je voelt de aarde om je heen en de duisternis voor je. Hij laat je bij die verschrikkelijke slag aan de Somme zijn, waar de ene foute beslissing na de andere wordt genomen en je met ingehouden adem doorleest, wetend dat het gruwelijk mis zal lopen en dat duizenden jongens zullen sterven.

Ik heb ‘Het lied van de loopgraven’ in één adem uitgelezen, hoewel ik soms bijna niet verder kon lezen.