De boekhandelaar van Florence, Ross King

In de late Middeleeuwen werden manuscripten met de hand geschreven. Eerst vooral in kloosters, maar ook in commerciële boekhandels. Hier kon je manuscripten bestellen van werken die je als geleerde graag in je verzameling wilde hebben en je kon zelfs opgeven hoe je het manuscript verlucht wilde hebben. 

Vespasianus was zo'n boekhandelaar in Florence. Als jongen kwam hij in de leer bij een boekhandelaar, maar al snel kregen de geleerde klanten plezier in de slimme jongeman en zij hielpen hem bij zijn opleiding. Vespasianus groeide uit tot dé man die je in Florence nodig had als je een mooi manuscript wilde bestellen. 

De klassieke filosofen waren altijd belangrijk gebleven, ook in de Middeleeuwen. Men kende de namen en een deel van hun ideeën. Hoewel sommige geestelijken erop tegen waren, waren er zeer veel geestelijken die de Griekse en Romeinse ideeën waardevol vonden en  Klassieke filosofie werd vaak als een voorloper van Christelijke filosofie gezien. Door de eeuwen heen waren er echter weinig manuscripten uit de Oudheid bewaard gebleven, vooral omdat deze vaak op papyrus waren geschreven, dat nu eenmaal verging. 

Maar in de 15e eeuw begon de periode die we nu de Renaissance noemen, een hernieuwde belangstelling voor de Klassieke Oudheid, waarin er gericht werd gezocht in bibliotheken en kloosters om te zien of er nog manuscripten op de plank lagen, die vervolgens werden gekopieerd en hun weg vonden naar de huizen van de mannen die vol enthousiasme deze ideeën wilden verspreiden. Men dacht dat er lessen uit te leren vielen voor hun eigen tijd. 

Er werden manuscripten besteld, bibliotheken opgericht en er werd ijverig studie gemaakt van de Klassieke auteurs. Er waren debatten over wie de meeste zeggenschap had, Aristoteles of Plato en Griekse auteurs werden naar hartenlust vertaald. 

Ondertussen zag je over heel Italië de vorsten en de pausen niet alleen zich bezig houden met manuscripten en klassieke schrijvers, maar ook met de Turken die een geduchte macht begonnen te vormen en natuurlijk waren er de oorlogen tussen de Italiaanse gebieden onderling. Ook in Florence zelf waren er meer dan genoeg pogingen om de macht te krijgen, door de familie De Medici en de andere grote families. 

Vespasianus was iemand die contact had met vele van deze grote mannen en hij kon soms een diplomatieke rol spelen, maar ook was hij iemand die commentaar leverde op zijn eigen tijd én biografieen heeft geschreven van een groot aantal heren uit de geschiedenis. 

Ondertussen komt er een nieuwe techniek op, die uiteindelijk het schrijven van manuscripten zal verdringen; de boekdrukkunst. Grappig genoeg kwam dit in Florence pas veel later dan in de rest van Italie, omdat Vespasianus zo'n monopoliepositie had op het vervaardigen van manuscripten. 

Van Ross King heb ik meerdere boeken gelezen over Italiaanse geschiedenis en over de kunst in Frankrijk in de 19e eeuw, en over het algemeen geniet ik er enorm van. Hij weet zeer veel over deze onderwerpen, en hij kan goed vertellen. Helaas vond ik De boekhandelaar van Florence een beetje moeizaam. 

De informatiedichtheid is gigantisch, op elke bladzijde komen ongelofelijk veel feiten en namen voor, en heel veel titels van werken uit de Oudheid. Het duizelde me regelmatig en het was dan ook geen boek dat ik gemakkelijk heb uitgelezen, iets wat ik bij zijn vorige boeken altijd wel heb kunnen doen. Ik heb wel genoten van de informatie over hoe manuscripten worden gemaakt of hoe de verfstoffen worden vervaardigd en hoe het drukproces in zijn werk gaat, maar ik hoefde niet in elke zin te weten hoeveel riemen papier er waren gebruikt, waar en hoe de tekst was gevonden en voor hoeveel ducaten het boek verkocht werd.

Op de achterflap wordt uitgebreid verteld over het klooster van Jacopo in Florence, waar de nonnen wél een drukpers hebben. Ik had dus ook verwacht dat hier veel over verteld zou worden, maar pas op driekwart van het boek komen zij ter sprake en eigenlijk ook nog heel summier. Jammer, want ik vond dit eigenlijk erg interessant en had graag meer willen weten dan alleen dat zij hun eerste gedrukte werk blijkbaar heel slordig hebben opgemaakt. 

De boekhandelaar van Florence is ontegenzeggelijk een erudiet werk van iemand die zijn onderwerp goed beheerst, maar iets meer lucht en iets minder feitelijke informatie zou fijner zijn geweest, het zou de leesbaarheid ten goede zijn gekomen. 

Oorspronkelijke titel: The bookseller of Florence (2021)

Nederlandse uitgave 2021 door uitgeverij De bezige bij

Nederlandse vertaling: Toon Dohmen

Bladzijdes: 447