Van wie ze waren, Gaëlle Nohant
Irène werkt hier al vijfentwintig jaar en heeft heel wat zien veranderen. De vijandigheid in het stadje is echter nooit veranderd, de mensen hier zien hen nog altijd als indringers en opstokers van dingen die je maar beter kunt laten rusten, tekenend voor de houding van velen na de oorlog.
In de archieven liggen echter ook heel veel voorwerpen, en het idee is dat de dienst ook een poging zou moeten wagen om die voorwerpen bij de nabestaanden terug te bezorgen. Irène begint met een handpopje, in de hoop erachter te komen van wie dit popje was.
Ondertussen krijgt ze een pakketje toegestuurd met een medaillon en een brief. Het is een brief van een man die erachter is gekomen dat zijn moeder ooit bewaakster in het vrouwenkamp Ravensbrück is geweest, zij heeft haar herinneringen opgeschreven en een medaillon bijgevoegd dat ze ooit van een gevangene heeft afgenomen. Irène besluit ook hiervan te onderzoeken of ze de eigenaresse terug kan vinden.
Daarnaast is er ook nog de achtergrond van haar vroegere collega Eva, zelf overlevende van de kampen, die nu net overleden is. Irène heeft nooit precies geweten waar Eva vandaan kwam en wat ze heeft meegemaakt, maar nu er een familielid uit Argentinie langskomt om te zien of er meer informatie is, is het ook waardevol om dit uit te zoeken.
Al deze verschillende verhaallijnen brengen verhalen van Polen, Warschau, Berlijn, Parijs, Griekenland en Argentinië, van Treblinka, Auschwitz en Ravensbrück bij elkaar. De opstand in het getto van Warschau, de opstand in Treblinka, de experimenten op gezonde jonge vrouwen in Ravensbruck, de Arisch uitziende kinderen die door de SS werden gestolen van hun ouders om door Duitse gezinnen geadopteerd te worden, alles komt voorbij.
De wreedheid, de mensonterende omstandigheden, maar ook de saamhorigheid, de onverwachte blijken van kracht en moed en de mensen die ondanks hun gruwelijke situatie hun menselijkheid niet verliezen, het komt allemaal samen in dit boek.
Bad Arolsen en het ITS bestaan dus echt, maar de personen en verhalen in dit boek zijn dat niet, hoewel bepaalde zaken, zoals de geschiedenis van het ITS zelf, en historische gebeurtenissen natuurlijk wel echt gebeurd zijn.
Van wie ze waren is een indrukwekkende roman, die me regelmatig tot tranen toe geroerd heeft. Het is geen boek om vlak voor het slapen te lezen, daarvoor komen er teveel gruwelen in voor. En dat is precies één van de twee minpunten. Het is een beetje teveel. Teveel verhaallijnen en teveel gruwelen, teveel verhalen waarbij je denkt: 'hoe kunnen mensen een ander mens zoiets aandoen?'.
Aan ene kant voelt het verkeerd om te klagen over teveel gruwelijkheden in een boek als je weet dat mensen deze gruwelijkheden daadwerkelijk hebben moeten ondergaan, maar aan de andere kant zorgde de hoeveelheid er bij mij voor dat ik op een gegeven moment niet verder kon lezen en het boek echt weg moest leggen. Dit zorgt bij mij dus niet voor de fijnste leeservaring.
Wat voor mij ook niet had gehoeven, zijn de verwijzingen naar de politiek rond 2016, met onder andere Trump en Oban. Ik begrijp dat dit gedaan is om het verhaal door te trekken naar het heden, met een soort waarschuwing voor nu, maar voor mij hoef je de Holocaust niet relevant te maken, die is namelijk nooit níet relevant. Deze verwijzingen en wat te dik opgelegde waarschuwingen, trokken mij juist uit het verhaal.
Maar los van deze zaken, die voor een andere lezer geen enkel probleem hoeven te zijn, is Van wie ze waren een boek dat je weer met de neus op de feiten drukt. Er zijn zoveel boeken over de Tweede Wereldoorlog dat je denkt dat je alles wel gelezen hebt, maar dan blijkt dat er toch weer nieuwe geschiedenissen te vertellen zijn en dat maakt dit een boeiend en interessant verhaal.
Nogmaals, geen boek om te lezen vlak voor het slapen gaan, wel een boek dat je raakt.
Originele Franse titel: Le bureau d'éclairissement des destins (2023)
Nederlandse uitgave 2024 door uitgeverij Ambo/Anthos
Nederlandse vertaling: Ghislaine van Drunen
Bladzijde: 395
Reacties
Een reactie posten