De liefde dus, Joke J. Hermsen

Liefde of verstand? Kun je alles opgeven en in de wind gooien in de naam van de hartstocht, of heb je een verplichting naar de mores van de maatschappij of in ieder geval naar de mensen in je nabijheid

die de gevolgen van jouw keuzes moeten dragen? Die vraag is van alle tijden en ook in de 18^e eeuw worstelde men hiermee. 

Madame Isabella Tuyll de Charrière is hier in Nederland vooral bekend onder de naam Belle van Zuylen. Ze was een schrijfster in de 18^e eeuw, die verschillende Verlichte filosofen kende en met verscheidene mensen in Europa uitgebreide correspondenties onderhield.

Isabella werd in 1740 geboren op het slot Zuylen, waar haar familie, Tuyll van Serooskerken, al eeuwenlang woonde. Als jonge vrouw werd ze hartstochtelijk verliefd op een getrouwde man, maar van een verbintenis kon natuurlijk geen sprake zijn. Ze trouwde uiteindelijk in 1771 met Charles de Charrière en ging met hem naar Zwitserland. En hoewel haar man heel aardig was, was er geen sprake van een grote passie tussen hen beiden.

Van de periode 1785-1786 weten we heel weinig van het leven van Belle van Zuylen, er zijn namelijk weinig tot geen brieven of papieren uit die tijd bewaard gebleven. We weten dat ze grote problemen met haar gezondheid had en dat ze op een gegeven moment op reis ging zonder iemand haar reisdoel te vertellen. Zelfs haar man wist in de eerste instantie niet waar ze was.

Een biograaf kan met zo’n periode weinig anders dan aangeven wat er misschien of eventueel gebeurd zou kunnen zijn, een romanschrijver heeft meer mogelijkheden om het gat te vullen. Het scheelt als zo’n romanschrijver het historische personage goed kent, om dit geloofwaardig te kunnen doen.

Dat zit bij Joke Hermsen wel goed, zij kent Belle van Zuylen en haar werk op haar duimpje weet daardoor niet alleen moeiteloos de toon en de sfeer van de 18^e eeuw te treffen, maar ook de gebeurtenissen zo te beschrijven dat je bijna denkt dat het inderdaad zó gelopen moet zijn en niet anders.

Belle van Zuylen had in Zwitserland een verhouding gekregen met iemand, maar er is speculatie over wie dat geweest is. De jonge Zwitserse bankier Charles d’Apples komt hier het meest voor in aanmerking en dat is dan ook het uitgangspunt in dit boek.  

Het probleem bij deze verhouding was niet alleen dat Belle van Zuylen getrouwd was, maar ook dat zij ouder was dan hij. Bovendien was Charles verloofd met een geschikte partij en zijn vader maakte duidelijk dat hij een verbintenis tussen Charles en Belle nooit zou accepteren.

In De liefde dus vertrekt Belle in 1785 naar Parijs, om over haar verdriet heen te komen. Ze verblijft bij de arts graaf Cagliostro, ook een werkelijk bestaand historisch figuur. Hij is niet alleen arts, maar ook een ‘Egyptische vrijmetselaar’ en nog wat andere zaken, die de nuchtere en Verlichte Belle niet echt kan waarderen. 

De manier waarop graaf Cagliostro haar echter behandeld en met haar praat, staat haar wel aan. Het is een soort combinatie van medicijnen, therapeutische praatsessies en handoplegging die wel heel effectief is. 

De briefroman is bij uitstek de vorm van romans in de 18^e eeuw, en in De liefde dus staan ook een aantal brieven. Gelukkig worden deze afgewisseld met delen uit een dagboek en gewoon proza, anders zou het misschien te gekunsteld zijn geweest. Op deze manier is er een prettige afwisseling die de aandacht goed vasthoudt.

We lezen de dagboekaantekeningen van Belle, de brieven die zij aan verschillende mensen schrijft en de situaties die Charles d’Apples meemaakt. 

Naast het verhaal van Belle en Charles komen en passant ook de strijd tussen de Patriotten en de Orangisten in de Nederlanden aan de orde, maar ook de onrust in Parijs, de zaak van het halssnoer van de koningin (schandaal rondom Marie-Antoinette) en de situatie in Amerika.

Ik vind dat Joke Hermsen prachtig schrijft, met mooie zinnen en prachtige overwegingen. De gesprekken tussen Belle van Zuylen en graaf Cagliostro zetten je aan het denken en je begrijpt de worsteling die Belle doormaakt. Maar ook de hele achtergrond van de 18e eeuw wordt goed neergezet, zonder dat het de draad van het verhaal onderbreekt. 

De liefde dus is wat mij betreft een prachtige historische roman, waarin de hoofdpersoon, de historische achtergrond én de opzet van de roman perfect samenvallen.

Uitgegeven in 2008 door uitgeverij De arbeiderspers

Bladzijdes: 325