Brieven aan Camondo, Edmund de Waal

In Parijs staat een klein museum, met een grootste inhoud en nog een groter verhaal. Het Musée de Camondo is het woonhuis van de Joodse bankiersfamilie De Camondo, die vanuit Spanje, via Constantinopel uiteindelijk in Parijs terecht kwamen. Vader Moishe hield van kunst en vulde het huis met prachtige 18e eeuwse meubels, snuisterijen en kunstvoorwerpen. 

Ondanks de sterke antisemitische onderstromingen in de 19e eeuw en begin 20e eeuw, speelden de Camondo's een rol in de rijke hogere klassen de Franse maatschappij. Vader Moishe was lid van verschillende verenigingen en commissies, en zijn zoon en dochter verkeerden ook in de hoogste kringen. Ze deden mee aan jachtpartijen en reden paard in het Bois de Boulonge. 

Zoon Nissim nam dienst tijdens de Eerste Wereldoorlog en kwam in 1917 om, waarna het huis een monument werd voor zijn herinnering. Het huis en de inhoud werden aan de staat geschonken en na de dood van Moishe was het dochter Béatrice die het testament moest uitvoeren. In 1936 werd het Musée de Camondo geopend. 

Helaas eindigde het verhaal voor de familie in de gaskamers van Auschwitz, waar Béatrice en haar familie naar toe waren gedeporteerd. 

Het museum is tot op de dag van vandaag geopend en biedt niet alleen de herinnering aan Nissim, maar ook aan Béatrice en haar familie en daarmee naar de geschiedenis van de 20e eeuw. 

Kort geleden besprak ik het in mijn serie Bijzonder Portret het leven van Béatrice de Camondo (HIER) en ik vond het dan ook heel bijzonder om nu dit boek tegen te komen. 

Edmund de Waal, pottenbakker en schrijver, die eerder De haas met de ogen van barnsteen schreef, was gefascineerd door de familie de Camondo. In zijn vorige boek schreef hij over zijn eigen familie Ephrussi, die maar enkele huizen verderop woonde en bovendien door het huwelijk aan de familie de Camondo verbonden was. 

Hij kreeg toestemming om het museum te onderzoeken en er veel tijd door te brengen. 

In Brieven aan Camondo schrijft hij letterlijk brieven aan Moishe de Camondo, waarin hij losjes allerlei onderwerpen bespreekt. Niet alleen de geschiedenis van de familie komt aan bod, maar ook de kunstvoorwerpen, het ontwerp van het huis, de manier waarop meneer de Camondo het museum organiseerde en de problemen waar Joodse families mee te maken kregen. 

Het is geen biografie of een lineaire geschiedenis, maar een reeks observaties en overwegingen, waarin Edmund de Waal probeert om dieper te kijken en de verschillende lagen die aan een leven ten grondslag liggen, te ontwarren. 

Door de bijzondere opzet van de brieven, is dit een interessant boek geworden, waarin je niet helemaal weet wat er op de volgende bladzijde besproken zal worden. Het is daarmee een beetje schatgraven, waarschijnlijk lijkend op lopen door het Musée de Camondo, waar je op allerlei onverwachte plekken iets bijzonders tegen kunt komen. 

De hoofdstukken over het einde van Béatrice en haar familie zijn aangrijpend en brengen de verschrikkingen van de Holocaust bij je binnen. Ondanks dat je dat verhaal kent en al vele voorbeelden hebt gelezen en gezien, brengt dit toch weer een nieuw element. Mooi ook dat het niet gericht is op sensatie, maar juist een vrij feitelijk verslag is en daarom nog indringender. 

Als ik weer naar Parijs kan, wil ik het Musée de Camondo bezoeken en dat neem ik Brieven aan Camondo mee, zodat ik het daar ter plekke kan herlezen. 

Lees HIER wat Jacqueline over het boek schreef.

Oorspronkelijke titel: Letters to Camondo (2021)

Nederlandse uitgave 2021 door uitgeverij De bezige bij

Nederlandse vertaling: Reintje Ghoos en Jan Pieter van der Sterre

Bladzijdes: 205