Paulus, een biografie, Tom Wright

Paulus heeft waarschijnlijk geen introductie nodig. Een achternaam heeft hij niet nodig, net als Madonna of Prince volstaat alleen zijn eerste naam. 

Deze man is verantwoordelijk voor een groot deel van het Nieuwe Testament, hij komt veelvuldig voor in het boek Handelingen en de meeste brieven in het Nieuwe Testament zijn van zijn hand. Hij heeft met zijn geschriften en vooral zijn vele reizen ervoor gezorgd dat die kleine Joodse sekte van de Christenen uitgroeide tot de grootste wereldgodsdienst die er vandaag bestaat. 

Maar Paulus is niet gemakkelijk te begrijpen, hij wordt door sommigen gezien als moeilijk, star, vrouwonvriendelijk en onaangenaam. Maar klopt dit beeld wel en kijken we niet teveel met een moderne, Westerse blik naar deze man die in een heel andere tijd en een heel andere wereld leefde? 

Tom Wright is een vooraanstaand theoloog. Hij was Anglicaans bisschop van Durham en staat bekend als een groot kenner van het Nieuwe Testament. In dit boek Paulus geeft hij een zeer begrijpelijke en goed leesbare uitleg bij de complexe persoon Paulus. 

Niet alleen plaatst hij Paulus in zijn eigen tijd, maar hij laat ook zien hoezeer de gedachten en de belevingswereld van die tijd verschilden van die van ons. Bovendien moeten we beseffen dat Paulus in zijn brieven niet bezig was met het schrijven van het Nieuwe Testament, hij schreef brieven aan gemeentes die hij had gesticht of aan bepaalde personen, met de bedoeling te reageren op problemen en vragen en om te bemoedigen. 

Zoals Tom Wright zegt is het lezen van een brief van Paulus alsof je maar één kant hoort van een telefoongesprek over een moeilijk onderwerp. De brief aan de Galaten bijvoorbeeld is geschreven in haast, waarschijnlijk in antwoord op een crisis. Paulus gaat ervanuit dat allerlei zaken bekend zijn en legt veel dingen niet uit. Geen probleem voor de betreffende gemeente in Galatië, maar wel voor ons!

Dus wie was die Paulus en wat was zijn rol in de groei van dat nieuwe Christendom? 

Saulus was een zeer gelovige Joodse man uit Tarsus. Deze stad die in het huidige Turkije ligt, was in die tijd een levendige stad waar niet alleen een levendige Joodse gemeenschap was, maar ook een grote Griekse gemeenschap, waar filosofische discussies schering en inslag waren. De jonge Saulus was goed opgeleid en kende zowel de Joodse wet als de Griekse filosofische manier van redeneren op zijn duimpje. 

In die tijd leefde de Joodse gemeenschap in het Romeinse Rijk en waren de Romeinen de baas in Judea en Israel. De Joden hoopten op een Messias, een Verlosser die hen zou bevrijden. Hier waren verhalen en voorspellingen genoeg over. 

Nu was er echter een groep die beweerde dat die Verlosser inderdaad gekomen was, in de gedaante van Jezus Christus. Deze man was gestorven aan het kruis, maar drie dagen later was hij opgestaan uit de doden. 

Voor de meeste Joden was dit idee godslasterlijk, voor de meeste heidenen was dit ronduit belachelijk. Het idee dat een man die een smadelijk en vernederende dood had ondergaan de beloofde Verlosser zou zijn, was lachwekkend. 

Toch waren er Joden, maar ook heidenen, die zich aangetrokken voelden tot de boodschap van zorg voor de armen en de zwakken en de leefgemeenschap die daarbij ontstonden. Deze groei zorgde echter voor problemen in een wereld waar religie niet iets persoonlijks was, maar een publieke en vaak zelfs politieke zaak. 

De Romeinen werden geacht om de keizer als god te vereren. De Joden waren hiervan vrijgesteld. Nu de Christenen kwamen, weigerden zij ook de keizer te vereren, maar zij hadden niet de dispensatie die voor de Joden gold.

Kortom, er ontstonden spanningen tussen Joden en Christenen en met de Romeinse overheid die vooral de rust wilde bewaren. 

Muurschildering van de apostel Paulus in Efeze

De jonge Saulus was fel tegen de nieuwe beweging en deed mee aan de vervolgingen van deze groep. Maar tijdens een tocht naar Damuscus kwam hij na een visioen tot inkeer. Voor hem was het nu duidelijk. Jezus had tot hem gesproken en dit betekende dat zijn boodschap waar was. Saulus zou niet alleen van gedachten veranderen, maar ook van naam. Als Paulus zou hij een zeer belangrijke rol gaan spelen. 

Er speelden bij de Joodse gemeenschap een paar belangrijke punten. Niet alleen Joden geloofden namelijk dat Jezus daadwerkelijk de Messias was, maar ook heidenen kwamen er bij. De vraag was of zij eerst Joods moesten worden (met de besnijdenis als uiterlijk teken hiervan) of dat dit niet nodig was. Een deel van de Joodse gemeenschap in Jeruzelem vond van wel, anderen, zoals Paulus, vonden dat dit niet nodig was. 

Voor Paulus was het heel duidelijk dat Jezus de Messias was en dat er door hem een nieuw koninkrijk zou komen. Dit zou een nieuwe wereld zijn en iedereen zou zich hierop moeten voorbereiden, door op een nieuwe manier te leven, met zorg voor elkaar en voor de armen en de zwakkeren. Voor Paulus was dit trouwens geen nieuwe religie, maar een logische voortzetting van zijn Joodse geloof. Een nieuw verbond van God met de mensen, maar nu voor alle mensen in de wereld. Het ging er in die eerste eeuw dus niet om hoe iemand in de hemel zou komen of iets dergelijks, maar hoe je je moest voorbereiden op de Wederkomst van Christus. 

Paulus maakte vele reizen in allerlei steden bracht hij deze boodschap. Niet overal werd dit goed ontvangen. Soms raakte hij in de problemen met de leiders van de Joodse gemeente en soms met het stadsbestuur. Een aantal keren kwam hij in de gevangenis en onderging hij mishandelingen. Maar hij gaf niet op en stichtte vele nieuwe Christelijke gemeenten die tot bloei kwamen. 

Paulus was niet altijd een gemakkelijke man, hij kon flinke ruzie maken en hield zich niet stil. Tegelijkertijd was hij niet bang om zijn emoties te tonen, en was hij overduidelijk iemand die heel veel gaf om de mensen die door hem tot het Christelijk geloof waren gekomen. Hij was een uiterst begenadigd spreker die voor elk soort publiek een begrijpelijk verhaal kon houden met steekhoudende argumenten. 

Tom Wright weet deze complexe man tot leven te brengen en in zijn tijd te plaatsen. Hij doet dit in heldere taal die zelfs de lastige theologische vraagstukken begrijpelijk maakt. Hij gebruikt goede voorbeelden en moderne vergelijkingen en dat maakt dit boek ontzettend interessant en leesbaar. 

Tom Wright geeft ook aan onder welke omstandigheden en in welke volgorde Paulus zijn brieven schreef en welke redenen hij heeft om dit aan te nemen. Tegelijkertijd laat hij ook zien hoe in de loop van de tijd er vaak verkeerd naar Paulus is gekeken en met welke bril bepaalde aspecten juist werden uitvergroot of werden genegeerd. 

Kortom, Paulus is een uiterst helder en interessant boek waar ik ontzettend veel van geleerd heb en waardoor ik beter begrijp waarom Paulus tot op de dag van vandaag meer invloed heeft dan alle andere schrijvers uit de Oudheid bij elkaar. 

Kortom, aanrader. 

Originele titel: Paul. A biography (2018)

Nederlandse uitgave 2019 door uitgeverij Van Wijnen

Nederlandse vertaling: Zwany Kamerman

Bladzijdes: 444