Twee keer Livia Drusilla

Buste van Livia Drusilla

Livia Drusilla, de vrouw van keizer Augustus, heeft over het algemeen een slechte reputatie. Ze zou verantwoordelijk zijn voor de moorden op allerlei mensen die tussen haar zoon Tiberius en de kroon stonden. 

Inde serie  I Claudius, gebaseerd op de boeken van Robert Graves, is ze een vileine en gif mengende manipulator, in de serie Rome is ze ijskoud en spijkerhard en heeft ze Augustus volledig onder de duim. In het boek Julia door Rosita Steenbeek is ze koud en een huichelaar. 

Maar wie was Livia Drusilla nu werkelijk? 

Historische achtergrond

Livia Drusilla werd in 58 voor Christus geboren in één van de belangrijkste en oudste families van Rome, de Claudii. Ze was het enige kind van haar ouders, en hoewel meisjes in het oude Rome niet heel belangrijk waren en nooit een publieke rol zouden spelen, kreeg Livia wel een goede opleiding. De nadruk lag natuurlijk wel op vrouwelijke deugden en huishoudelijke vaardigheden, maar ook de intellectuele vorming werd niet vergeten. 

Livia Drusilla was een intelligente jonge vrouw toen ze trouwde met Tiberius Claudius Nero en politiek  was ze een stuk beter op de hoogte dan haar man, zoals al snel zou blijken. 

In de burgeroorlog die uitbrak na de moord op Julius Caesar stond Livia's vader aan de kant van de oude Republiek, en na de laatste veldslag die Octavianus (later Augustus) won, pleegde haar vader zelfmoord. Dit was in het oude Rome een eervolle manier om te sterven na een nederlaag. 

Livia en haar man stonden op de dodenlijsten van Marcus Antonius en Augustus en zij konden lange tijd niet terugkeren naar Rome. Tijdens hun jaren op de vlucht, kreeg Livia haar zoon Tiberius. 

Augustus, eerste burger van Rome. (foto van beeld in Museo Massimo in Rome) 

Na enkele jaren mocht het echtpaar terugkeren naar Rome, waar Livia, inmiddels zwanger van haar tweede kind, kennis maakte met Augustus, inmiddels bijna de alleenheerser van Rome. Livia had genoeg van haar zwakke echtgenoot en Augustus had een patricische vrouw nodig om zijn regering rechtmatigheid te verleden in de ogen van degenen die de Republiek terug wilden. 

Livia scheidde van Claudius Nero, Augustus scheidde van zijn vrouw Scribonia en drie dagen na de bevalling van haar tweede zoon trouwden Livia en Augustus. 

Vanaf dat moment was er een ijzersterk bondgenootschap gesmeed. Ondanks het feit dat ze samen geen kinderen kregen, heeft Augustus nooit overwogen om te hertrouwen, zelfs niet toen de opvolging problematisch bleek te zijn. 

Augustus had de gewoonte om allerlei politieke zaken met Livia te bespreken, en had geleerd om zijn gedachten en aantekeningen eerst op papier te zetten vóór hij naar haar toe ging. Ze kreeg van Augustus meer macht dan ooit een vrouw eerder had gekregen, maar Livia wist ook dat het belangrijk was dat dit verder niet zichtbaar was. 

Aan de buitenkant moest het lijken alsof Livia de verpersoonlijking was van Republikeinse vrouwelijke deugden. Haar eenvoudige haardracht, het feit dat ze bijna geen sierraden droeg en de nadruk die er bijvoorbeeld op werd gelegd dat zijzelf de stof weefde voor de kleding van Augustus, hielpen mee om een beeld te scheppen van iemand die bijna onaantastbaar was en op wie niets viel aan te merken. 

Nu had Livia wel de pech dat ze stiefmoeder was, en in Rome er een enorme weerstand was tegen stiefmoeders. De band tussen moeders en kinderen was namelijk erg sterk, dus een stiefmoeder zou er alles aan doen om haar eigen kinderen te bevoordelen, ten nadele van stiefkinderen. Zo was in ieder geval het beeld dat veel Romeinen hadden. 

Toch was er tijdens haar leven weinig op Livia aan te merken en kwamen de verhalen over vergiftigingen pas later, met Tacitus. Livia wordt er zelfs van beschuldigd om Augustus zelf te hebben vergiftigd, ook al was haar zoon Tiberius toen al officieel de opvolger van Augustus en was Augustus al stervende en hem vergiftigen dus weinig zin had. 

Livia zou in 29 overlijden en heeft dus een zeer hoge leeftijd bereikt. Toen ze overleed, was ze de machtigste vrouw in Rome geweest en niemand heeft haar daarin kunnen evenaren. 

Domina (2021-)

Kort geleden heb ik de serie Domina gekeken. In acht aflevering wordt de jeugd van Livia behandeld en de eerste periode van de regering van Augustus. Hierin wordt de jonge Livia gespeeld door Nadia Parkes en de volwassen Livia door Katarzyna Smutniak. 

De serie is niet slecht, ik hield mijn hart een beetje vast toen ik begon te kijken, maar het viel me erg mee en ik heb er met heel veel plezier naar gekeken. Natuurlijk zijn er zaken verzonnen, zoals de hele verhaallijn van de vrijgemaakte slavin Antigone. 

Ook kloppen er dingen niet, zoals dat Scribonia, de ex-vrouw van Augustus, regelmatig langskwam en haar dochter bij haar woonde, of dat een vrijgelaten slaaf meteen burgerrecht had. 

De karakteristieke haardracht van Livia is ook niet te zien, misschien omdat dit ook niet super flatterend is en de moderne kijker ook iets voor het oog wil. Ook zag ik minder stola's dan ik had verwacht, maar ook hier is de historische correctheid waarschijnlijk geofferd omwille van het beeld, want die enorme lappen stof waren vrij vormeloos. 

Lastig is dat vanaf aflevering drie (geloof ik) de serie een paar jaar verder springt en de personages door andere acteurs worden gespeeld, waardoor ik even nodig had om er weer achter te komen welke man met donker haar wie moest voorstellen. 

De jeugd van Livia wordt mooi in beeld gebracht, net zoals de band met haar vader (gespeeld door Liam Cunningham) en de idealen waarmee hij haar had opgevoed. Het ideaal van de Republiek waarvan Livia nog altijd hoopt dat ze die kan herstellen. Hierdoor moet ze wel zien te laveren tussen de intriges van de familie van Augustus en haar eigen positie. Op deze manier is een bepaalde verhaallijn bedacht om bepaalde situaties te kunnen verklaren en dat is slim gedaan.

Goed wordt duidelijk hoe helder het verstand is van Livia en hoe snel zij complexe situaties doorzag en daarna kon handelen. Eigenlijk lijkt Tiberius hierin heel erg op zijn moeder, al is hun relatie daardoor niet erg gemakkelijk. 

Katarzyna Smutniak als Livia Drusilla

Ik vind het altijd leuk als je in een boek of een serie echt mee kan leven met de personen, en daarin slaagt deze serie ook. Ik haatte Marcellus bijvoorbeeld en als Antigone hem niet had vergiftigd, had ik het zelf wel willen doen! 

We eindigen dit seizoen als Julia met Agrippa zal trouwen en ik ben benieuwd wat er nog allemaal zal gebeuren. Kortom, ik ben blij dat er een tweede seizoen komt. 

Livia, de machtigste vrouw van Rome, Matthew Dennison

Ik wilde echter wel de feiten van Livia's leven beter leren kennen en heb daarom een biografie over haar gekocht, geschreven door Matthew Dennison.  

Deze biografie is goed geschreven en laat heel goed zien hoe de situatie in Rome was en hoe Livia hierbinnen paste. We zien duidelijk wat voor uitzonderlijke positie zij had en waar ze aan moest voldoen om deze positie te behouden. 

Ze was geen keizerin, omdat Augustus terecht huiverig was zo kort na de moord op Caesar te laten merken dat hij alleenheerser was. Hij was natuurlijk alleenheerser, en iedereen wist dat, maar voor de vorm zorgde Augustus ervoor dat hij binnen de wet bleef en niemand hem kon beschuldigen een dictator te zijn. 

Maar als eerste vrouw van Rome, echtgenote van de keizer die geen keizer was, had Livia een volstrekt unieke positie, die niemand voor of na haar meer heeft gehad. Ze heeft al haar intelligentie nodig gehad om uit te vinden hoe ze haar rol moest vervullen, en dat is haar gelukt. Tijdens haar leven was Livia het voorbeeld van hoe een Romeinse vrouw zich moest gedragen, bijna het symbool voor de staat zelf. Ze heeft nooit de macht voor zichzelf opgeëist, maar opereerde binnen de beperkte cirkel van macht die ze had. 

De verhalen over de manipulaties en de vergiftigingen worden in deze biografie duidelijk naar het rijk der fabelen verwezen. 

Dit negatieve beeld van Livia Drusilla is namelijk bijna in zijn geheel afkomstig van Tacitus, die liet blijken een enorme hekel te hebben aan vrouwen met macht. Bovendien had hij het voorbeeld in zijn eigen tijd van Agrippina die haar man keizer Claudius met vergiftigde paddenstoelen tot een god had verheven en hij zag Livia in hetzelfde licht. 

Matthew Dennison geeft niet alleen het leven van Livia weer, maar ook de situatie in Rome zelf, de gebruiken bij de patricische families en de politieke situaties. Waar hij geen informatie heeft, legt hij dit goed uit. 

Kortom, een fijne biografie over een zeer bijzondere vrouw die door haar unieke positie een negatieve reputatie heeft gekregen, die ze echter niet heeft verdiend. 

Originele Engelse titel: Empress of Rome, the life of Livia (2010)

Nederlandse uitgave: 2018 door uitgeverij Omniboek

Nederlandse vertaling: Roelof Posthuma

Bladzijdes: 281