Neem me mee, Gianni Solla

Een klein dorpje onder de rook van Napels in 1942. Het is een dorp waar nooit iets gebeurd en waar armoede en onwetendheid geen uitzonderingen zijn.

Davide is de zoon van de varkenshoeder en zijn vader schaamt zich voor het feit dat zijn zoon mank loopt, hij schaamt zich voor Mussolini, want een goede fascist zoals hij zou een betere zoon voor het vaderland moeten kunnen geven. Davide's moeder is een stille vrouw die eigenlijk geen rol van betekenis speelt, ze kan niet tegen haar man op.

Davide staat apart van de rest van het dorp, hij stinkt naar varkens en de enige vriendschappen die hij heeft zijn met het grootste varken in de stal, De Zwarte, en met Teresa, de dochter van de directeur van de touwslagerfabriek. Ook zij is een uitzondering in het dorp, omdat ze goed kan leren en omdat ze een bepaalde sociale positie heeft. 

Davide's vader vindt scholing niet nodig en Davide kan niet lezen of schrijven. 

Mijn vader zei dat naar school gaan geen nut had. Eén varken plus één varken maakt twee varkens en als je dat wist, kon je ingewikkeldere berekeningen ook aan.  

Hij leert toch een beetje schrijven door Teresa die hem laat zien hoe je letters schrijft, en Davide oefent dit in schriftjes die hij stiekem jat op de markt. Hij doet zijn best, maar omdat hij niemand heeft die hem hier verder bij helpt, blijft het bij onbeholpen letters en enkele eenvoudige woorden. 

Dan worden er een groep Joden in het dorp ingekwartierd. In de eerste instantie is het dorp hier niet blij mee, wat moeten ze met die mensen uit de stad die niks kunnen bijdragen en bovendien gelooft iedereen de fascistische propaganda waarin Joden als minderwaardige en slechte mensen worden afgeschilderd. 

In de groep is ook een jongen, Nicolas die meteen opvalt en Davide en hij worden uiteindelijk vrienden. Dit moet wel grotendeels verborgen blijven, want Davide's vader is hierop tegen. 

Als Davide hoort dat de vader van Nicolas in het geheim les geeft, hij stapt op hem af en vraagt of hij kan leren lezen en schrijven. Ook dit moet verborgen blijven voor de vader van Davide. Maar Davide leert nu echt goed schrijven en lezen, al is het enige materiaal waarmee hij kan oefenen de fascistische pamfletten die zijn vader altijd meeneemt. 

De oorlog duurt voort en de mensen in het dorp wennen aan de Joden en helpen hen zelfs als de Duitsers komen, want ondertussen horen ze gewoon bij het dorp en niemand gelooft de propaganda nog. Maar de Duitsers zorgen er wel voor dat er een situatie ontstaat waardoor de vriendschap tussen Davide en Nicolas waar ook Teresa deel van uit is gaan maken, op scherp komt te staan. En dan gebeuren er dingen waardoor alles verandert. 

Davide besluit naar Napels te gaan. Hij heeft geen geld en kent niets anders dan het dorp en de varkens, maar hij is niet bang om aan te pakken en is gewend aan ontberingen. De eerste zware jaren doorstaat hij dan ook met baantjes hier en daar en een kale kamer zonder comfort. 

Tot hij op een avond bij toeval terecht komt in een toneelvoorstelling, waarin acteurs monologen opvoeren. Hij raakt gefascineerd en gaat zo vaak hij kan en op een gegeven moment kent hij de teksten van buiten. Als een van de acteurs niet op komt dagen, vraagt de leider van de groep of Davide in wil vallen. Dit is een kantelmoment voor Davide, dit is het moment dat alles voor hem zal veranderen. 

Hij gebruikt zijn ervaringen in het dorp en met de varkens, zijn vriendschappen met Teresa en Nicolas als inspiratie voor wat hij doet en schrijft uiteindelijk zelfs zijn eigen monoloog. De eerste keer dat hij die voordraagt, is een openbaring. Hij heeft iets gevonden waar hij echt goed in is. 

...er is iets in je stem dat diep overtuigd. Ik geloofde alles wat je zei.

'De varkens', zei ik. 

'Hè?' 

'Ik heb mijn hele leven op de varkens van mijn vader gelet. Varkens hebben geen humor. Je moet tegen varkens alleen de hoognodige woorden gebruiken. Ik denk dat het daardoor komt.' 

Ze keken elkaar aan, maar niemand had er iets aan toe te voegen. 

Dit zal het begin zijn van een nieuw leven, waarin hij als acteur en schrijver van zijn eigen monologen succes zal krijgen. Ondanks dat blijft er ergens toch een leegte in zijn leven. Hij blijft denken aan Nicolas en Teresa en wat er van hen terecht is gekomen. Zal Davide erachter kunnen komen waar zij nu zijn en zal hij eindelijk bepaalde dingen kunnen afsluiten? 

Gianni Solla komt uit Napels en heeft al meerdere verhalen en romans geschreven. Neem me mee is het eerste boek van hem dat in het Nederlands is vertaald. 

Ik ben volkomen blanco aan dit boek begonnen, en dit is me beslist niet tegengevallen, wat mij betreft is dit weer een voorbeeld van goede Italiaanse literatuur. Mooie observaties, en een interessant en goed verteld verhaal dat op een heel fijne manier rond komt. Voeg daarbij een ontroerend einde waarin bepaalde zaken kunnen worden afgesloten, maar er ook hoop is op een nieuw begin, en dan heb je een boek waar ik zeer van heb genoten.

Ik houd ervan als sommige stukken nog een tijdje in mijn gedachten blijven en dat ik meer lagen en verbindende draadjes ontdek naarmate ik er langer over nadenk. Het is een boek over vriendschap, opgroeien, en ontdekken dat je meer kunt dan je dacht en dat er meer mogelijkheden voor je zijn dan je had verwacht. 

Het is misschien een beetje ongeloofwaardig dat Davide van ongeletterde varkenshoeder acteur kan worden, maar ik vond die ontwikkeling goed beschreven en voor mij was het niet ongeloofwaardig. Davide had altijd meer in zijn mars dan waar hij krediet voor kreeg van zijn omgeving, en een enorme toewijding aan wat hij wilde bereiken. 

Omdat Davide buiten het dorpsleven viel, had hij de tijd om te observeren en dit is een gewoonte die hij blijft houden. Het zijn deze observaties die hij verwerkt in zijn voorstellingen en dit wordt mooi beschreven. Gianno Solla heeft hier ervaring mee, hij heeft zelf toneelstukken geschreven en ik denk dat dit te merken is in de manier waarop het proces bij Davide verloopt. 

Ik begrijp de Nederlandse titel wel, maar vind de Italiaanse titel beter, waarschijnlijk te vertalen als De schriftendief, of iets in die richting.  Want het zijn de schriftjes die Davide van de markt jatte, waarmee alles is begonnen. 

Tegelijkertijd neemt Davide de herinnering aan Nicolas altijd met zich mee en je zou kunnen zeggen dat hij in Napels voor een deel het leven leidt dat Nicolas had kunnen leiden. Hoe levens soms kunnen omdraaien wordt hier heel goed duidelijk en je hart breekt een beetje voor sommige zaken. Ik zal hier verder niks over zeggen, want dan geef ik teveel weg en Neem me mee is een boek dat je gewoon zelf moet lezen. 

Ik hoop dat andere boeken van Gianni Solla vanaf nu ook vertaald worden, want ik wil graag meer van hem lezen. 

Originele Italiaanse titel: Il ladro di quaderni (2023)

Nederlandse uitgave 2024 door Xander uitgevers

Nederlandse vertaling: Dorette Zwaans

Bladzijdes: 303