Sjaco, Conny Braam

Het is 1716. Tobias van Thuynhuizen is een rentenier met een huisje aan de Keizersgracht en hij heeft een vast vertrouwen in de heren regenten die de stad besturen. 

Zijn achteroom Ferdinand van Collen is de hoofdofficier van de stad en Tobias is net bij hem op bezoek als van Collen hoort over een inbraak in één van de vele buitenhuizen van de rijke Amsterdammers in Diemen. 

De hoofdofficier moet snel ingrijpen, want de eigenaars van de buitenhuizen voelen zich niet meer veilig. Al snel wordt een jongeman opgepakt, Jacob Frederik Muller, die bekend staat als Sjaco. Hij zou de bendeleider zijn en niet alleen verantwoordelijk voor deze inbraak, maar voor nog veel meer misdrijven.

Tobias wordt door zijn buurvrouw Machteld, een rijke weduwe, aangemoedigd zich met de zaak te bemoeien, omdat zij het niet vertrouwt. Zij is een eigenzinnige dame die niet hetzelfde vertrouwen heeft als Tobias in de eerlijke rechtsgang in de stad. Met het excuus een kroniek te schrijven over zijn befaamde oudoom, weet Tobias zich toegang te verschaffen tot de verhoren.

De zaak lijkt duidelijk en het gerecht in Amsterdam wil een snelle veroordeling. Verschillende getuigen worden opgetrommeld die allemaal bekennen dat Sjaco schuldig is aan de inbraak en de andere misdrijven. Het is echter voor een veroordeling noodzakelijk dat de beschuldigde zelf ook bekent, en dat doet Sjaco niet. Hij weigert toe te geven dat hij de grote misdadiger is die het gerecht van hem wil maken. 

Zelfs onder scherpe verhoren (dus met marteling) geeft Sjaco niet toe. Het ziet er naar uit dat er zelfs een proces moet komen en daar zitten de schepenen en de burgermeesters van de stad niet op te wachten. Het zou tenslotte een mooie boel worden als elke misdadiger zomaar een proces kon krijgen!

Machteld en Tobias trekken zich de zaak steeds meer aan en proberen Sjaco te helpen. Tobias omdat hij Sjaco heeft leren kennen en hem langzamerhand als een vriend beschouwt, Machteld omdat ze geen cent geeft voor de eerlijkheid van de schepenen in de stad. Machteld en Tobias weten een heleboel onduidelijkheden en onjuistheden in het onderzoek bloot te leggen, maar hoofdofficier van Collen is niet te vermurwen. Sjaco is volgens hem schuldig en Sjaco zal veroordeeld worden. 

Met pamfletten over zijn zaak die uitgedeeld worden in de stad krijgt Sjaco wel de publieke opinie achter zich, maar dit helpt hem niet; hij wordt ter dood veroordeeld. Maar dan doet Sjaco het ondenkbare, hij gaat tegen dit vonnis in beroep bij de Staten van Holland. De regenten van Amsterdam zijn nog niet klaar met hem.

Sjaco van Conny Braam is een prachtige historische roman, en met die woorden doe ik dit buitengewoon boeiende en mooie boek eigenlijk te kort. De sfeer van de 18^e eeuw wordt vanaf de eerste bladzijde heel goed neergezet, van de hogere kringen die het goed hebben in hun huizen op de grachten, tot het arme volk dat verkommert en crepeert in de Jordaan.

De zaak van Sjaco is een waargebeurde zaak uit de 18^e eeuw en je merkt dat Conny Braam terdege onderzoek heeft gedaan, ze weet waar ze het over heeft. Een historische roman ontkomt er niet aan om soms uitleg te geven, maar ze is erin geslaagd dit te doen zonder de vaart uit het verhaal te halen, geen enkel moment wordt het saai of vervalt het in een opsomming.

Ik werd halverwege het boek een beetje verliefd op Sjaco, maar ook op Tobias die eerst zo rotsvast ervan overtuigd is dat de regenten van de stad eerzame mensen zijn die het beste voor de stad en de burgers willen, maar als hij merkt dat onrechtvaardigheid en corruptie hoogtij vieren steeds dapperder wordt in zijn pogingen Sjaco en zijn vrienden te helpen.

Het zal mij verbazen als Sjaco niet eindigt in mijn persoonlijke top-3 van 2013, want ik heb er bijna geen woorden voor om te zeggen hoe ik hiervan heb genoten.

Het fort van Sjaco in 1891, bron voor de foto

De naam Sjaco zal trouwens in de jaren na zijn dood in Amsterdam bekend blijven. Hij is de man die het heeft opgenomen tegen de machtige regenten, die het hoofd niet boog en zijn rug recht hield. Hem hebben ze er niet onder gekregen.

Nog jarenlang is het huis waar hij woonde op de Egelantiersgracht ‘het fort van Sjaco’ genoemd, hier zou een heel stelsel van onderaardse gangen zijn en de bende van Sjaco zou hier een enorme schat hebben verborgen. 

In de 19^e eeuw zijn deze huizen gesloopt en er is toen geen bewijs gevonden van een gangenstelsel, laat staan van een schat.

Het fort van Sjakoo is tegenwoordig nog de naam van een eigenzinnige boekhandel in Amsterdam. (link hier)