De dagen van Gavrilo Princip, Guido van Hengel

De meeste mensen kennen de naam Gavrilo Princip als de man was die aartshertog Frans Ferdinand heeft doodgeschoten en daarmee de Eerste Wereldoorlog heeft doen beginnen.
De vraag is natuurlijk hoe hij tot zijn daad is gekomen. Was hij een eenling, een gek, een terrorist of een vrijheidsstrijder?

In De dagen van Gavrilo Princip probeert historicus Guido van Hengel een beeld te geven van Gavrilo Princip en zijn omgeving, om niet alleen te zien hoe hij tot de aanslag is gekomen, maar ook hoe de situatie in die tijd was en hoe dit heeft kunnen leiden tot een wereldoorlog.

Het boek begint met de situatie in Bosnië, dat tot in de 19^e eeuw deel uitmaakte van het Turkse Rijk. Door allerlei omstandigheden waren de Turken echter niet in staat om alle gebieden vast te houden. Servië, een klein land met grote ambities, wilde Bosnië wel graag toevoegen aan hun land, maar Oostenrijk-Hongarije stak hier een stokje voor door Bosnië zelf te annexeren.

Zoals in bijna alle landen in de Balkan bestond Bosnië uit een ratjetoe van verschillende volkeren en religies. Orthodoxe Serviërs, katholieke Kroaten, Joden en Bosnische moslims woonden bij elkaar.

Onder de Turken was Bosnië een patriarchaal en agrarisch gebied geweest waar de boeren afhankelijk waren van de landeigenaar. Met de Habsburgers begon het land te moderniseren, er werden spoorwegen aangelegd, er kwamen moderne communicatiemiddelen, de steden groeiden en er waren kranten.

In de familie van Gavrilo Princip is deze ontwikkeling goed te zien, zijn grootouders waren arme boeren, zijn vader was boer, maar ook postbode en zijn oudere broer was handelaar in Sarajevo geworden.

Princip ging in Sarajevo naar school. Eerst naar de handelsschool, maar al snel stapte hij over naar het gymnasium.    
Hier maakte hij kennis met de nieuwe ideeën die overal in Europa, maar zeker op de Balkan rondgingen, over socialisme en over revolutie, over één groot Servisch rijk, of misschien wel één groot Slavisch rijk. Aanslagen en geweld waren in die tijd in de Balkan, maar ook in de rest van Europa en de wereld aan de orde van de dag.

Terroristen en revolutionairen kwamen samen in cafe’s om te praten over nieuwe aanslagen en de noodzaak om alles te vernietigen om een nieuwe wereld te kunnen stichten. De jonge Princip zag dit wel zitten. In 1912 meldde hij zich nog aan bij de Serven om mee te vechten tegen de Turken om de Albanezen te helpen. Zij konden hem niet gebruiken en stuurden hem terug, maar het ideaal bleef.

De algemene haat richtte zich vooral tegen de Oostenrijkers, die door velen als bezetters werden gezien. De troonopvolger Frans Ferdinand was een sleutelfiguur, als hij zou sterven zou het keizerrijk een probleem hebben.

Sophie en Frans Ferdinand in Sarajevo

Gavrilo Princip en een paar maten besloten een aanslag uit te voeren. Via via wisten ze aan wapens te komen die vanuit Servië gesmokkeld moesten worden.

Op de ochtend van 28 juni kwamen ze bij elkaar in een banketbakkerszaak, om de wapens onder elkaar te verdelen. Ook kreeg elk van hen cyaankali om in te nemen als ze gearresteerd zouden worden.
De eerste bom die gegooid werd, raakte niet Frans Ferdinand, maar enkelen uit zijn gevolg. Frans Ferdinand wilde vervolgens op bezoek in het ziekenhuis en toen was er een probleem met de bewaking van de route. De auto kwam stil te staan, net bij de hoek waar Gavrilo Princip stond met een pistool in zijn zak.  

De ontwikkeling van Bosnië, de situatie in de Dubbelmonarchie, de revolutionaire gedachten en ideeën die rondwaarden in Europa in die tijd, de oorlogen op de Balkan en de persoonlijkheid van Princip; alles heeft ertoe bijgedragen dat deze aanslag is gepleegd en alles heeft ertoe bijgedragen dat met deze daad een wereldoorlog begon. Er zijn zoveel verschillende factoren die meespeelden en bijna alles grijpt in elkaar en is met elkaar verbonden.
Dit maakt het een ingewikkeld stukje geschiedenis, maar Guido van Hengel is erin geslaagd om De dagen van Gavrilo Princip duidelijk en overzichtelijk te houden en heeft hiermee een fascinerend, goed geschreven en ontzettend interessant boek afgeleverd.

Uitgegeven in 2014 door uitgeverij AMBO

298 bladzijdes