De levens van Jan Six, Geert Mak

Elke familie is een oude familie en iedereen heeft een lange rij voorouders. Maar meestal weten we hier niet zoveel vanaf. We weten misschien hoe opa en oma elkaar ontmoet hebben en hebben wat vage verhalen over een verre oom die naar de Oost is gevaren en daar eindigt het dan ook wel.

Een familie die zonder mankeren de hele stamboom tot in de 17^e eeuw kan traceren en bovendien ook nog allerlei tastbare herinneringen heeft aan al die voorgaande generaties, zie je niet veel.

De familie Six in Amsterdam is zo’n familie en Geert Mak heeft de afgelopen jaren onbeperkte toegang gehad tot hun familiearchief en alle medewerking van de familie die herinneringen deelden aan het recente en niet zo recente verleden.

De protestantse familie Six kwam uit Noord Frankrijk, maar vluchtte tijdens de 16^e eeuw naar het noorden, waar ze in Amsterdam terecht kwamen. Op dat moment was de Nederlandse opstand gaande, waarbij de Nederlanden streden tegen Spanje en in heel Europa waren er godsdienstige conflicten tussen katholieken en protestanten.

Charles Six was verver en lakenhandelaar en een goede zakenman. Er werd veel geld verdiend, de reputatie van de familie groeide en zijn kleinzoon, de eerste Jan Six, was klaar om een vooraanstaande positie in Amsterdam in te nemen.

Jan Six I

Hij raakte bevriend met onder andere Joost Vondel en Rembrandt van Rijn. Een portret gemaakt van Rembrandt laat deze vriendschap goed zien. Dit is het enige portret van Rembrandt dat nog in het bezit is van de familie van de oorspronkelijke opdrachtgever. 

Jan Six was geïnteresseerd in kunst, literatuur en filosofie. Hij verzamelde schilderijen, tekeningen en allerlei andere kunstzinnige dingen en zijn verzameling vormt de basis van de kunstcollectie die de familie tot op de dag van vandaag beheert.

Jan Six trouwde met de dochter van de befaamde Nicolaas Tulp, geneesheer (bekend van het schilderij De anatomische les) en magistraat van de stad die meerdere malen burgermeester is geweest. Door de connecties van zijn schoonvader, kreeg ook Jan functies in het stadsbestuur en hij is zelfs een keer burgemeester geworden. 

Jan Six door Rembrandt

Geschiedenis van Nederland

De geschiedenis van de familie Six is tegelijkertijd een geschiedenis van de Nederlanden.

Tijdens de 17^e eeuw, de Gouden Eeuw, bloeiden de Nederlanden, maar vooral Amsterdam. De Republiek der Nederlanden was geen eenheid en de gewesten gebruikten nog hun middeleeuwse privileges. Er was geen centraal gezag en hoewel soms de stadhouder en soms de raadspensionaris van Holland meer te zeggen had, gingen steden als Amsterdam gewoon hun eigen gang. 

Aan de ene kant is Amsterdam in die tijd een middeleeuwse stad te noemen, terwijl het tegelijkertijd een voorbeeld van vooruitgang en welvaart was, een stad waar de handel bloeide en er geld als water werd verdiend. 

Het was een stad waar een groot deel van de bevolking echter in bittere armoede leefde (het was beslist geen Gouden Eeuw voor iedereen), en de predikanten ruzie maakten over welke opvattingen binnen het Calvinisme nu de boventoon moesten voeren.

In de generaties na Jan Six I zie je de familie veranderen, samen met de rest van de Nederlanden. In de eerste helft van de18^e eeuw zijn er dik gevreten regenten te vinden die elkaar de beste baantjes toeschuiven en de familie Six had binnen die kliek een vaste plek.

Deze nieuwe patricische generatie is er trots op dat ze nooit hebben hoeven werken en doet er alles aan om de status quo in stand te houden. De soberheid van de eerste periode van de Republiek is ingeruimd voor praalhanzerij en verkwisting.

Eind 18^e eeuw komen de patriotten en daarna de Fransen met Napoleon. Opeens is de naam alleen niet meer belangrijk om een baantje te krijgen, er wordt gekeken naar vaardigheden en kunde. De regenten in Amsterdam moeten er aan wennen, maar de familie Six weet zich hierin te redden. 

Als Nederland in 1813 een koninkrijk wordt, weet de familie met succes bij het hof aan te tonen (ondanks enige twijfel) dat ze niet in de adelstand verheven hoeven te worden, omdat hun adellijke titel al bestond.

In de 19^e en 20^e eeuw is de naam Six nog altijd gerespecteerd in Amsterdam en je kunt beslist niet meer zeggen dat zij hun positie alleen hebben op basis van hun naam. De laatste generaties hebben daadwerkelijk iets toegevoegd, hadden en hebben verantwoordelijke banen en nemen hun maatschappelijke verplichtingen serieus.

Kunstcollectie

In al deze eeuwen in de kunstcollectie gegroeid. Elke generatie heeft er nieuwe stukken aan toegevoegd, soms door aankopen, soms door huwelijken. Zo is bijvoorbeeld een groot deel van de collectie van de familie De Winter in de Six-verzameling terecht gekomen door het huwelijk tussen Hendrik Six en Lucretia van Winter in 1822.

Er zijn ook schilderijen verkocht, soms aan particulieren en soms aan musea. Het huidige Rijksmuseum heeft een paar mooie werken kunnen aankopen. De kunstcollectie is nog altijd te vinden in het woonhuis in Amsterdam van de familie Six. De familie is wel een aantal keren verhuisd, maar steeds binnen een klein stukje Amsterdam, voornamelijk de Herengracht. Op dit moment woont de familie aan de Amstel.

De collectie Six is door velen bezocht, van koninklijke personen als koningin Wilhelmina en tsaar Alexander III tot kunstenaars als Claude Monet, Edgar Degas en Vincent van Gogh.

De collectie is gratis toegankelijk voor bezoekers, maar een bezoek moet wel van te voren worden aangevraagd. Op dit moment is een bezoek pas mogelijk vanaf de zomer, door dit boek is er zoveel belangstelling dat er tot juli 2017 geen openingen meer zijn.

Geert Mak

De levens van Jan Six

Geert Mak heeft met De levens van Jan Six een geweldig boek geschreven. Door zich op één familie te focussen krijg je een beeld van de generaties door de eeuwen heen, terwijl je door de bijzondere positie van de familie meer begrijpt van de geschiedenis van Nederland in het algemeen en Amsterdam in het bijzonder.

Doordat er in het archief zoveel te vinden is, van schilderijen tot brieven, dagboeken en kleding, is het mogelijk een deel van de levens te reconstrueren. Niet alles kom je te weten en heel verstandig eindigt het boek met de dood van Jan Six VIII in 1961, waardoor de privacy van de laatste generaties intact blijft.

Maar in de eeuwen ervoor kom je meer te weten over de medische praktijken in de 17^e eeuw, het culturele leven in Amsterdam, de manier waarop de Republiek functioneerde en de rol die predikanten konden spelen in het politieke geheel.

We begrijpen waarom in de 18^e eeuw de regenten het een goed teken vonden om dik te zijn, en het verschil tussen de dames uit de 18^e eeuw die filosofisch onderlegd waren en correspondeerden met gelijkgezinden uit heel de wereld en die uit de 19^e eeuw waar men niets van hoorde en zag.

We horen over huwelijkspolitiek, de enige dochter die ooit losbrak en trouwde met een man uit een lagere klasse (en prompt uit de testamenten verwijderd werd) en wat de Amstelbrouwerij met de familie te maken heeft.

We lezen over hoe de Republiek de Amerikaanse onafhankelijkheid steunde, hoe men omging met het gepeupel dat in opstand kwam en welke rol de familie op hun landgoed in Hillegom speelde en wat oom Piet tijdens de Tweede Wereldoorlog als leider van een verzetsorganisatie deed.  

Een familie die aan de ene kant midden in de samenleving staat doordat ze zo betrokken waren bij de stad Amsterdam, maar aan de andere kant apart staat door hun bijzondere positie. Tradities (soms oud en soms erg nieuw) en gewoontes worden doorgegeven, familiegeschiedenissen en herinneringen worden aan elke nieuwe generatie verteld.

Doordat elke generatie weer woont te midden van de restanten van het verleden, is het verleden altijd dichtbij, waardoor het besef dat men dit moet doorgeven heel erg sterk is.

Geert Mak is erin geslaagd om een ongelofelijk interessant en mooi boek te schrijven, vol details en fantastische wetenswaardigheden. Niet alleen de verschillende familieleden gaan voor je leven, maar je loopt bijna mee in Amsterdam terwijl je alle veranderingen voor je ziet. 

Absoluut geweldig, een boek om ademloos uit te lezen. 

Uitgegeven in 2016 door uitgeverij Atlas-Contact

Bladzijdes: 412