Het pad van de gele slippers, Kader Abdolah

De jonge Sultan groeit op in het kasteel van zijn familie, in een kleine stad in Perzie. Zijn familie handelt in saffraan en ze zijn niet onbemiddeld, al hebben ze ook niet meer helemaal de rijkdom en macht die ze vroeger hadden.

De jonge Sultan heeft weinig aansluiting bij leeftijdsgenoten, maar hij kan zichzelf uitstekend vermaken. Hij heeft zijn boeken en de toren waar hij een verrekijker heeft waarmee hij de wereld bekijkt.

Vanaf de verrekijker is het maar een kleine stap naar een fotocamera, die hij bij elkaar spaart door labels te verzamelen. In de jaren dat hij opgroeit, maakt hij foto's van zijn familie en de mensen in het stadje. Er komen veranderingen, zo opent er een bioscoop waar westerse films te zien zijn en dit brengt Sultan verder op zijn pad. Hij gaat naar Teheran om film te studeren en ontpopt zich tot een geliefd regisseur van bekende films.

Zelf probeert hij vooral de verhalen en gebeurtenissen uit zijn kindertijd te verfilmen, maar zijn films worden opgepikt door de grote massa en men ziet er allerlei symboliek en verwijzingen naar de veranderende tijden in, waardoor zijn films erg aanslaan.

Het bewind van de Sjah van Perzie was ondertussen niet erg geliefd. Zijn hervormingen en moderniseringen stuitten de conservatieve meerderheid tegen de borst, de manier waarop de Verenigde Staten was betrokken bij zijn bewind stuitte de nationalisten tegen de borst en de manier waarop mensen met kritiek in de gevangenissen en martelkamers verdwenen, was iets waar alle politieke richtingen op tegen waren.

Toen de Iraanse Revolutie begon in 1978 en de Sjah het land ontvluchtte, was het een breed gedragen opstand, zowel links als rechts hoopte op veranderingen en verbeteringen. Maar al snel kregen de Ayatollahs de macht en veranderde de Revolutie van richting. Het werd conservatief en uiterst religieus. Het nieuwe bewind voerde strenge zedenwetten in en films en alles wat niet islamitisch zou zijn, werd verboden. Het nieuwe regime bleek vele male erger te zijn dan het bewind van de Sjah ooit was.

Sultan raakt betrokken bij de tegenstanders van de Sjah en betaalt daarvoor een hoge prijs. Als de Revolutie uitbreekt, hoopt hij ook even op een gunstige verandering, maar al snel blijkt dat hij in Iran niet veilig is. Hij vlucht en komt in Nederland terecht. Hij maakt documentaires en probeert een leven in Nederland op te bouwen en besluit op een gegeven moment zijn levensverhaal op te schrijven. Niet in het Perzisch, maar in het Nederlands. Een Nederlands vol fouten, maar wel de enige manier waarop hij zijn verhaal kan vertellen.

Het mooie van de boeken van Kader Abdolah vind ik dat er altijd zoveel nuance en mededogen in zijn personages te vinden is. Niemand is volledig slecht of goed, zelfs de oude Ayatollah Khomeiny wordt menselijk neergezet als wordt beschreven hoe Sultan hem filmt terwijl de vrouw van de Ayatollah hem een kopje thee brengt en een bordje dadels, en dat vind ik echt heel knap. Het zou te gemakkelijk zijn om hem als een slecht mens of zelfs een monster af te schilderen, maar juist door dat niet te doen, maakt Kader Abdolah hem levensecht en geloofwaardig.

De familie waar Sultan opgroeit is conservatief en beslist niet voor de Sjah, wie ze het kwalijk nemen dat hij zo op de Verenigde Staten leunt. Tegelijkertijd mag de oudste dochter van het gezin studeren en Engelse les geven en een school opzetten voor meisjes. En als ze besluit om een hoed te dragen in plaats van een chador, is er niemand binnen de familie die haar tegenhoudt.

Prachtig vind ik ook de sprookjesachtige sfeer die zo past bij (mijn idee van) Perzië, moeiteloos meegaat naar de Nederlandse polder. Vreemde gebeurtenissen zoals bijen die zomaar aankomen en een verandering aankondigen, het is geen moment ongeloofwaardig of dat je denkt 'nou, het kan ook wel een beetje minder'. Het pad van de gele slippers is daarmee een prachtige mix van oost en west, Nederlandse en Perzische verhalen en er is denk ik niemand die dit zo goed kan als Kader Abdolah.

De gele slippers zelf vond ik ook een prachtig beeld, dat een paar keer terug komt, en als een rode draad door het leven van Sultan loopt.

Het boek is opgedragen aan Saaed Sultanpoer, een Iraanse filmmaker die door de regering van de Ayatollahs is vermoord. Het pad van de gele slippers is natuurlijk niet zijn levensverhaal, maar het is een mooi eerbetoon en een ontzettend mooi boek. Ik heb er in ieder geval bijzonder van genoten, misschien zelfs nog wel het meest van al zijn boeken tot nu toe.

Uitgegeven in 2018 door uitgeverij Prometheus
Bladzijdes: 347