Vrouwen van as, Mia Couto
Voor ons, vrouwen, is er nog een tweede verschil: in oorlogstijd worden we verkracht door mannen die we niet kennen.
In de tijd dat de Europeese landen Afrika veroverden, wilde elk land een stukje van de taart hebben. De Portugezen hadden Angola en Mozambique, en zochten naar manieren dit samen te voegen om op die manier te zorgen voor een groot Portugees rijk in Afrika. Dit ging niet heel gemakkelijk, want Engeland wilde de gebieden in het midden ook hebben.
Ondertussen was er door een VaNguni-keizer een grote staat gesticht in het zuiden van Mozambique, de Gazastaat, en de strijd tussen de verschillende opvolgers hier had grote gevolgen voor de andere volken die in dit gebied woonden.
Het is tegen deze achtergrond van strijd dat Vrouwen van As zich afspeelt. Twee mensen vertellen het verhaal. Imani, een jonge Afrikaanse vrouw die woont in een klein dorpje dat bewoond wordt door VaChopi's, die niet aan de kant van de keizer staan en samenwerken met de Portugezen. Haar moeder heeft haar As genoemd, als bescherming. Want als je van as bent, kan niets je raken.
Een jonge Portugese sergeant komt naar het dorp om het tegen indringers en het oprukkende Gazarijk te beschermen. Hij is in Portugal veroordeeld voor een opstand tegen de koning en dit is zijn straf: verbanning naar donker Afrika.
Voor hem waren alle Afrikanen hetzelfde, zwart overdag en donker in de nacht.
Hij is ervan overtuigd dat de Europeanen het recht hebben om Afrika in te nemen, want zij zijn zoveel beschaafder dan de kaffers. Tegelijkertijd bespeurt hij dat er ook grote overeenkomsten zijn tussen hemzelf en de donkere mensen om hem heen, dat hun angsten in ieder geval hetzelfde zijn. En langzamerhand zie je dat de sergeant werkelijkheid en ideaal niet meer helemaal kan scheiden en ten onder gaat. In de brieven die hij naar zijn superieur schrijft, blijkt dan ook dat hij steeds eenzamer wordt en steeds meer de grip op de realiteit verliest.
Imani heeft veel contact met de sergeant, omdat zij Portugees spreekt en zij fungeert als het ware als tussenpersoon tussen hem en het dorp. Maar deze dubbele positie is voor haar niet gemakkelijk. Haar vader maakt dit duidelijk in het verhaal over de gewonde vleermuis, die eerst door de vogels wordt achtergelaten omdat hij niet bij hen hoort, en daarna door de muizen, omdat hij ook niet bij hen thuis is. De vleermuis sterft alleen en in de steek gelaten. Waarop haar vader tegen Imani zegt: die vleermuis, dat ben jij.
Mia Couto is van Portugese afkomst en is geboren in Mozambique. Hij heeft meerdere boeken geschreven die helaas niet allemaal vertaald zijn. Ik heb ik eerder De bekentenis van de leeuwin gelezen, die ik erg mooi vond. Een tweede boek van een schrijver lezen, is altijd een beetje een gok, want misschien was het eerste boek een toevalstreffer, maar dat lijkt me hier toch niet het geval te zijn. Ik vond namelijk Vrouwen van As heel erg mooi.
Ik houd van de manier waarop Mia Couto in staat is om de twee hoofdpersonen elke een authentieke stem te geven, de brieven van de sergeant klinken anders dan wat Imani ons vertelt. De mengeling van de Europese manier van kijken en de Afrikaanse verhalen werkt ook heel goed.
Mooi vond ik ook hoe hij laat zien wat de gevolgen van oorlog zijn voor gewone mensen, in prachtige zinnen die ik bijna allemaal wel hier wilde citeren, maar die ondanks hun schoonheid heel hard aankomen en die doen beseffen hoe verwoestend oorlog is. Voor een gebied, voor de mensen die daar wonen, voor families die zonen en vaders kwijt raken en voor vrouwen die alles kunnen kwijt raken.
Vrouwen van As is een heel bijzonder boek over een roerige tijd in de geschiedenis van Mozambique. Als je die achtergrond niet meteen paraat hebt, is dat geen probleem. Vertaler Harrie Lemmens geeft namelijk een interessant nawoord, waarin hij die nog eens helder uitlegt en ook de het schrijven van Mia Couto in context plaatst.
Ik ga in ieder geval op zoek naar zijn andere boeken, want ik wil meer van hem lezen. Ik ben fan.
Originele Portugese titel: Mulheres de Cinza (2015)
Nederlandse uitgave 2016 door uitgeverij Querido
Nederlandse vertaling: Harrie Lemmens
Bladzijdes: 246
Reacties
Een reactie posten