De Notre Dame in Parijs

In betere tijden...

De Notre Dame in Parijs heeft afgelopen maandag in de brand gestaan. Vreselijke beelden, waar ik daadwerkelijk bij gehuild heb.

Bijna alle keren dat ik in Parijs was, ging ik ook naar de Notre Dame en elke keer opnieuw was ik onder de indruk. Van de geschiedenis, de grootte en de kunstschatten. Het licht dat door de prachtige ramen viel en de sfeer die er hing, ondanks alle toeristen. Als je van Parijs houdt, is de Notre Dame deel van je hart.

Ik ging maandagavond naar bed met het idee dat als ik de volgende dag wakker zou worden, er geen Notre Dame meer zou zijn.

Gelukkig lijkt de schade een beetje mee te vallen, het is niet helemaal de complete catastrofe die ik, en velen met mij, hadden gedacht.

Het dak is weliswaar weg en de hoge spitse toren aan de achterkant is ingestort, maar de glas-in-lood vensters (waarvan één bijna origineel uit de 13 eeuw bewaard is gebleven) lijken gered te zijn, het orgel heeft waterschade, maar is niet verbrand en de structuur van het gebouw staat nog overeind.

Geschiedenis
Op het eilandje Île de la Cité in het hart van Parijs is het allemaal begonnen. Waarschijnlijk stond er hier in de Romeinse tijd al een tempel voor Jupiter, maar sinds de vierde eeuw hebben hier vier verschillende christelijke kerken gestaan. In 1160 begon men met de bouw van de huidige kathedraal, die duurde tot ongeveer 1260, al werd het altaar gewijd in 1182.

Er werden balken gebruikt van eikenhout, elke boom vormde een enkele balk. Er waren eiken bij uit de 8e eeuw.

In de loop van de eeuwen werden er verfraaiingen aangebracht, zo kwamen in de 13e eeuw de drie bekende roosvensters in glas-in-lood, die dus nu gelukkig gespaard lijken te zijn gebleven.

In de eeuwen die volgenden maakte de kathedraal heel wat mee. De Hugenoten richtten er al vernielingen aan in de 16e eeuw, in 1789 brak de Franse revolutie uit en werd de kerk omgevormd tot een 'tempel voor de Rede'. Veel kunstschatten zijn toen vernield. Men heeft toen bijvoorbeeld alle beelden aan de buitenkant het hoofd afgeslagen, omdat men dacht dat het beelden van de Franse koningen waren. Het waren echter apostelen en koningen van Judea.

In de 19e eeuw is het dank zij de tussenkomst van Victor Hugo geweest dat de volkomen in verval geraakte kathedraal werd gered. Zijn boek 'De klokkeluider van de Notre Dame' was een groot succes en zorgde ervoor dat er weer belangstelling kwam voor de kerk. Restauraties werden uitgevoerd en de kerk werd in oude luister hersteld. Zelfs twee Wereldoorlogen hebben de kathedraal niet kunnen verwoesten.

De Notre Dame is het middelpunt geweest voor verschillende historische gebeurtenissen. Zo zijn er koningen gekroond en getrouwd, is Jeanne d'Arc er heilig verklaard, heeft paus Johannes Paulus II er eens een Mis opgedragen en zijn hier de uitvaarten van president De Gaulle en president Mitterand geweest.

Relieken
Naast een groot cultureel en historisch monument, is de kathedraal ook een werkende Katholieke kerk. Het is de zetel van de aartsbisschop van Parijs en het is de plek waar een paar van de belangrijkste relieken uit het Christendom bewaard worden.

In 1139 kocht koning Lodewijk IX de Doornenkroon die Christus tijdens zijn dood droeg van Boudewijn van Namen, die op dat moment in één van de Kruisvaardersstaten regeerde.

Voor de Doornenkroon werd de Sainte Chapelle gebouwd, maar sinds de Franse Revolutie wordt die bewaard in de Notre Dame. Net zoals een aantal andere relieken zoals een stuk van het Heilige Kruis, de Heilige Lans en het Heilige Bloed.

Tijdens de brand van maandag is de aalmoezenier van de Pompiers, Pére Fournier, de kerk ingegaan om het Sacrament en de Relieken te redden. Het is dank zij hem dat deze niet verloren zijn gegaan.

Pompiers
De brandweerlieden van Parijs, de Sapeurs-Pompiers, zijn onderdeel van het leger. Ze moeten aan strenge toelatingseisen voldoen en krijgen een gedegen opleiding. De pompiers worden algemeen beschouwd als één van de beste brandweerkorpsen ter wereld. En dat hebben ze maandag bewezen.

Voor een monument als de Notre Dame liggen de plannen klaar (als sinds de Revolutie) en hier wordt regelmatig mee geoefend. Het schijnt dat het protocol zo is dat men eerst de mensen redt, dan de kunst, dan het altaar, dan het interieur en ten slotte probeert de structuur van het gebouw te behouden.

Meer dan vierhonderd pompiers hebben maandag hun uiterste best gedaan om de brand te blussen, maar helaas is daarbij een brandweerman gewond geraakt.
Met gevaar voor eigen leven hebben ze ervoor gezorgd dat het vuur de twee klokketorens aan de voorkant niet kon bereiken, ze bleven blussen, terwijl het eigenlijk niet meer te doen was. Het heeft, zoals nu bekend wordt, maar heel weinig gescheeld of de hele Notre Dame was wel verloren gegaan.

Eén van de brandweerlieden die ook heeft geblust, was de robot Colossus, die van binnenuit bezig was. Op een gegeven moment konden er geen pompiers naar binnen, omdat het gevaar voor vallende stenen te groot was, maar de robot Colossus deed toen goed werk.

Bijzondere weetjes

• In Versailles zijn 200 jaar geleden eiken gepland die nu tot grote bomen gegroeid zijn, juist voor het doel om de kathedraal te kunnen restaureren of herbouwen. Regeren is vooruitzien! (update 27 april: ik had al ergens gelezen dat dit verhaal toch niet waar was, maar omdat ik het zo mooi vind en ik niet meer terug kon vinden waar het stond, besloot ik het in de eerste instantie zo te laten. Maar dankzij het speurwerk van Hella (dank!) is HIER de link naar het hele verhaal met de feiten.) 
• Kort geleden heeft kunsthistoricus Andrew Tallon 3D scans van de kathedraal gemaakt, die een geweldige ondersteuning zullen zijn bij de restauratie.
• Al enkele miljonairs van grote bedrijven als Lous Vuitton hebben miljoenen toegezegd voor de restauratie, ook de VN, UNESCO en de Europese Unie hebben toegezegd te zullen bijspringen. Naar alle waarschijnlijkheid komt er ook een internationale inzameling waar iedereen aan bij kan dragen.
• De restauratie zal waarschijnlijk meer dan tien jaar duren. 
• De kunstschatten die gered zijn, zullen voorlopig worden bewaard in het Louvre. 
• Vanavond om 18.50 zullen in heel Frankrijk de kerkklokken luiden als steunbetuiging aan het aartsbisdom Parijs.

Ik ben heel blij dat in deze week voor Pasen Goede Vrijdag niet al op maandag is begonnen, maar dat de Notre Dame nog overeind staat. Ik hoop dat men snel met de restauratie aanvangt en dat de kathedraal de komende 850 jaar overeind zal staan.

Lees ook HIER het ontzettend interessante artikel dat fotograaf Ferry van der Vliet gisteren op zijn blog zette over de Notre Dame.