De acht of negen levens van Stella Fortuna, Juliet Grames

Aan het begin van de 20^e eeuw is het leven in een klein dorp in Calabrië hard en moeilijk. De meeste mannen zijn landarbeiders zonder eigen grond, die werken op het land van de landheer. De vrouwen werken net zo hard mee, omdat rondkomen  en overleven een niet aflatende strijd is. Een strijd die mensen er twintig jaar ouder uit laat zien.

Stella groeit hier op met haar moeder en haar broertjes en haar zus. De band met haar zus is goed, Concettina en Stella zijn onafscheidelijk.

Stella is een opvallend meisje, ze is koppig en vastbesloten en heeft een goed stel hersens. Helaas stelt het onderwijs in het dorp niks voor en ze komt op haar negende van school zonder goed lezen en schrijven te hebben geleerd. Ook spreekt ze bijna geen Italiaans, alleen Calabrees. Dit weerhoudt haar er echter niet van om dromen te hebben en te hopen op een ander leven.

Stella is ook een bijzonder meisje, want ze heeft verschillende ongelukken die ervoor zorgen dat ze een aantal keren maar net aan de klauwen van de dood wordt weggerukt. Deze gebeurtenissen zijn in de familie overgeleverd, al weet na al die jaren niemand er het fijne meer van, zoals dat in werkelijkheid ook gebeurt.

Hun vader Antonio is na de Eerste Wereldoorlog vertrokken naar Amerika, om een beter leven op te bouwen. Aan zijn Italiaanse gezin laat hij zich weinig gelegen liggen, maar uiteindelijk laat hij hen jaren later toch overkomen. Vader Antonio is niet erg geliefd door zijn gezin, zijn woede-uitbarstingen en gemene manier van doen leggen een zware tol op het hele gezin.

Het leven in Amerika is voor Stella en Tina (zoals Concettina nu genoemd wordt) een hele verandering. Ze werken nu niet meer op het land om kastanjes te pellen, maar in een fabriek en ze sparen om een huis te kunnen kopen. Stella ruikt de vrijheid, maar niemand neemt haar uitspraak dat ze nooit wil trouwen serieus. Ze probeert een hele tijd om een verloofde op afstand te houden, maar de constante dwang die wordt uitgeoefend maken haar murw, zodat ze toch toegeeft.

In de jaren die daarna volgen krijgt Stella een heel gezin en neemt ze tegen wil en dank de positie van matriarch van haar moeder over. Helaas gebeurt er ook iets waardoor de sterke band tussen de zussen definitief verbroken wordt. Stella wil niets meer van haar zus weten en zal haar leven lang niet meer tegen haar praten.

De acht of negen levens van Stella Fortuna is een familieroman, maar is tegelijkertijd ook meer; het geeft een beeld van het leven in Italië in de vroege 20^e eeuw en hoe het leven voor de immigranten was die naar Amerika kwamen. Bovenal is het een origineel en goed geschreven verhaal.

Ik heb soms het idee dat veel Amerikaanse schrijvers allemaal dezelfde cursus Creative Writing hebben gedaan en dat de opbouw van hun verhaal altijd hetzelfde is. Om en om een hoofdstuk waarbij de tijden en de twee personages (onderzoeker en familielid) keurig afgewisseld worden, en op het einde worden alle losse eindjes weggewerkt.

Juliet Grames doet dit gelukkig niet, zij weet al die valkuilen behendig te ontwijken en het resultaat is erg goed. Ze heeft het leven van haar grootmoeder als basis gebruikt en enkele specifieke zaken overgenomen, maar verder is het een roman, geen biografie. En dat is denk ik de juiste keuze geweest, op deze manier heeft Juliet Grames de vrijheid om dingen in te vullen en het verhaal zo te laten verlopen zoals ze wilde.

Mooi en erg goed vind ik de manier waarop er af en toe uitleg gegeven wordt over de situatie in Calabrië, de manier waarop de mensen toen woonden, het verloop van de Eerste Wereldoorlog voor Italië, de situatie van de immigranten enzovoort.

Die schrijfster spreekt de lezers soms ook direct aan, soms om commentaar te leveren, soms om alvast vooruit te wijzen. Dit is soms heel grappig en werkt erg leuk. Bovendien kan er zo ook een deel van het verhaal kort verteld worden, zoals wat er met alle kinderen van Stella gebeurt en waar die terecht komen. Dit is een boek over Stella en niet zozeer over al haar kinderen, dus op deze manier werd dat mooi opgelost.

Stella heeft geen mooi leven gehad en de vraag die ik mezelf stelde was of het anders was gelopen als ze een betere opleiding had gehad. Had ze dan de wel de mogelijkheden gehad om voor zichzelf een ander leven op te bouwen, had ze dan de kans gehad om aan het huwelijk te ontsnappen? Ik kwam eigenlijk tot de conclusie dat dit waarschijnlijk niet het geval was. In die tijd, in het soort familie waar Stella leefde, kon niemand zich ook maar voorstellen dat een meisje niet zou willen trouwen en dat ze, door wat ze had gezien en meegemaakt, misschien vreselijk opzag tegen seks en het krijgen van kinderen.

Ze krijgt uiteindelijk een heleboel kinderen, maar Stella doet niet heel erg aan opvoeden, haar kinderen groeien op, daar is het wel een beetje mee gezegd.

De laatste jaren zijn extra triest, als Stella weinig mensen meer herkent en haar zus niet meer wil zien. Als je leest hoe dat komt, is het heel begrijpelijk, maar het blijft heel mooi in het midden of Stella’s idee klopt of niet.

Tegelijkertijd had ik wel het idee dat er minder aandacht was voor de jaren nadat Stella getrouwd was, dat werd er soms wel heel snel doorheen gejast en een aantal gebeurtenissen vond ik wat te veel van het goede worden. Maar dan zijn een paar kleine zaken in een verder heerlijk boek, dat ik met heel veel plezier heb gelezen.

De schrijfstijl is mooi en origineel, de opzet van het boek werkt uitstekend, en de personages, vooral Stella zelf, gaan voor je leven. Het geheel is ontroerend en interessant en het laat je niet meer los. Dit is een boek dat je uit móet lezen als je er eenmaal in begonnen bent.

Originele titel: The seven of eight deaths of Stella Fortuna (2019)

Nederlandse uitgave: 2019 door uitgeverij Luitingh-Sijthoff

Nederlandse vertaling: Tineke Funhoff

Bladzijdes: 441