Stoner, John Williams

William Stoner is de zoon van een hardwerkende boeren, mensen die weinig tijd hebben om na te denken en nog minder zeggen. Zijn vader stuurt hem naar de landbouwhogeschool, en hier komt de jonge William in aanraking met iets volkomen nieuws: de Engelse taal en letterkunde. 

De colleges verwarren hem in de eerste instantie, maar langzaam groeit er een diepe liefde voor de taal die tot het einde van zijn leven zal duren. William wisselt van studie en keert niet terug naar de boerderij, iets dat zijn ouders niet goed begrijpen, maar gelaten accepteren.

Stoner wordt docent op de universiteit en zal hier tot zijn dood colleges geven. Hij heeft twee goede vrienden, één sterft in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog, de tweede wordt decaan op dezelfde universiteit als waar Stoner werkt. Ze lopen de deur niet bij elkaar plat, maar Gordon helpt William Stoner waar hij kan, zeker als Stoner een conflict krijgt met de nieuwe vakgroepvoorzitter Lomax dat jarenlang zal aanhouden.

Stoner wordt verliefd op Edith, maar eigenlijk is hij vooral verliefd op wie hij denkt dat ze is, op het visioen dat hij van haar heeft. Binnen een maand blijkt namelijk al dat hun huwelijk een grote vergissing is en dat Edith op geen enkele manier geschikt is voor het leven in de grote wereld. Ze is een zenuwpatiënt, gespecialiseerd in zenuwenoorlog. Ze krijgen een dochtertje, maar hoewel Stoner de eerste jaren van haar leven de enige is die voor Grace zorgt, weet Edith er op een gegeven moment uiterst geraffineerd voor te zorgen dat het contact tussen vader en dochter ongemakkelijk en zelfs onmogelijk wordt.

Een derde verliefdheid komt als Stoner Katherine ontmoet, maar hun verhouding heeft helaas geen toekomst en uiteindelijk zullen ze elkaar nooit terugzien.

Stoner blijft lesgeven en wordt langzamerhand een begrip binnen de school, die door sommige van zijn studenten wordt bewonderd, door andere wordt gevreesd. Hij weet zijn eigen plan te trekken en kan daarin een aantal prachtige overwinningen behalen op de kleingeestige Lomax.

John Williams heeft dit boek al in 1965 geschreven en het is kortgeleden opnieuw uitgegeven. Gelukkig maar, want Stoner is een prachtig boek. En daarmee doe ik het tekort, het is wat mij betreft een meesterwerk. En dat is vreemd, wat eigenlijk gaat het over een man die op zich niets bijzonders doet.

In het begin werd ik gek van William Stoner, van zijn gelatenheid, van de armoede van zijn gedachten en gevoelens. Maar al snel begon ik te beseffen dat Stoner weliswaar in zijn jeugd niets mee krijgt waarmee hij zijn gedachten en gevoelens onder woorden kan brengen, dat wil niet zeggen dat hij ze niet heeft. 

Prachtig wordt beschreven hoe Stoner zijn vrouw ziet, de relatie die hij in het begin heeft met zijn dochtertje. Mooi is de manier waarop Stoner in zijn laatste jaren subtiel wraak weet te nemen op Lomax en de laatste bladzijdes waarin het einde van Stoners leven wordt beschreven zijn ontroerend en mooi.

Stoner blijkt tijdens zijn leven in staat te zien waar zijn kracht ligt; namelijk in het stug doorgaan met wat hij voor ogen heeft, in het vasthouden aan zijn principes en het kalm aanvaarden wat hem overkomt.

De grote Romeins keizer en stoicijns filosoof Marcus Aurelius, zou in Stoner een perfect voorbeeld zien van hoe het zou moeten. Je best doen, accepteren wat er op je pad komt en ondertussen doorgaan met het doen van je plicht. Zo’n gek levensadvies is dat eigenlijk helemaal niet.

Anna en Koen hebben Stoner ook besproken.