Publieke werken, Thomas Rosenboom

Walter Vedder is een kastenbouwer in Amsterdam die op het bouwen van violen is overgestapt. Hij woont vlak bij de plek waar het nieuwe Centraal Station gebouwd wordt.

Vedder is misschien maar een ambachtsman, maar hij is ervan overtuigd dat de hoge heren hem niets kunnen vertellen. Hij heeft er verstand van, ondanks dat hij niet gestudeerd heeft, en onder pseudoniem zendt hij brieven naar de krant om te fulmineren tegen verschillende nieuwe Publieke Werken en vooral tegen de, in zijn ogen, foute plaatsing daarvan.

Een nieuw hotel, het Victoria hotel,  zal gebouwd worden op de hoek waar Vedder woont, en Vedder en zijn buren zullen worden uitgekocht. Dit is voor Vedder het moment om alles in de strijd te gooien. De hoge heren hoeven niet te denken dat hij zomaar akkoord gaat met elk bod, ze hebben hem tenslotte nodig en hij is vastbesloten om zich niet te laten kennen. Wat hem betreft zijn de onderhandelingen begonnen en het eerste bod is nog maar het begin.

In Hoogeveen woont zijn neef Chris Anijs, die de apotheek De twaalf apostelen drijft. Anijs is boven zijn stand getrouwd met de dochter van de oude apotheker. Anijs zelf waant zich de spil van het sociale leven in Hoogeveen en is overal bij betrokken. Dat hij geen goede diploma’s heeft en dat de notabelen van het dorp niet meer bij hem langskomen, is hem een doorn in het oog, hoewel hij zich zelf ervan overtuigd heeft dat hij dat diploma helemaal niet nodig heeft (want wat zegt zo'n diploma eigenlijk?).

In het veen achter Hoogeveen wonen de turfstekers in plaggenhutten, een vergeten en verdoemd volk in een met uitsterven bedreigd bestaan. Anijs ziet zichzelf als de enige man die zich om deze mensen bekommert. Hij begint met het geven van medisch advies en daar blijft het niet bij. Anijs wil deze mensen blijvend helpen.

Als de ambities van de beide neven bij elkaar komen, om een verdoemd volk naar het beloofde land te leiden zoals Mozes heeft gedaan, met het nog niet verdiende geld van het Victoria Hotel, moet het wel mislopen.

Kort geleden heb ik de nieuwe speelfilm gezien die van het boek is gemaakt en dit was voor mij een reden Publieke werken weer te herlezen.

Thomas Rosenboom gebruikt prachtige zinnen met allerlei in onbruik geraakte woorden om de sfeer van de 19^e eeuw goed weer te geven. Dit doet wat mij betreft geen moment afbreuk aan het leesgemak of het leesplezier, het laatste wordt er juist alleen maar door vergroot. 

Heel knap zie je de beide neven, twee mannen met gefnuikte ambities, zich steeds groter opblazen dan ze werkelijk zijn. En je ziet heel duidelijk hoe ze beiden de werkelijkheid uit het oog verliezen en zichzelf vervreemden van hun eigen wereld. Een wereld die best heel aangenaam zou kunnen zijn, als ze het maar zouden zien. 

Vedder weet de toon met Theo, de weesjongen voor wie hij als een vader zorgt, maar niet meer te treffen en ziet met lede ogen deze relatie verslechteren. Anijs kan de aansluiting met de overigen in Hoogeveen niet meer vinden en ook de relatie met Martha, zijn vrouw, lijdt hieronder.

Publieke werken is een meesterlijk verteld verhaal en ik weet eigenlijk niet waarom ik tot op heden nog niets anders van Thomas Rosenboom gelezen heb.

Vedder en Anijs

De film die kort geleden is gemaakt van dit boek, vond ik ook mooi. Gijs Scholten van Aschat als Walter Vedder en Jacob Derwig als Chris Anijs brengen de personages tot leven. 

Ook de Veldelingen, met name Pet Bennemin, gespeeld door Juda Goslinga wist mij te ontroeren. De diep-trieste armoede van de turfstekers in de plaggenhutten wordt ook heel goed zichtbaar.

Natuurlijk moeten ze sommige dingen inkorten of een bepaald gegeven op een andere manier duidelijk maken. Dat is allemaal niet erg en over het algemeen vond ik dit vrij goed gedaan.

Wat echter niet goed uit de verf kwam, en dat viel me pas op bij herlezing van het boek, is de relatie tussen Vedder en Theo. In het boek is het een wees waar Vedder zich om bekommert, met alle problemen van dien en in de film is het zijn zoon. Hier had men meer mee kunnen doen, want Theo bleef in de film een beetje van bordkarton.

Dat ze de manier waarop de Veldelingen in Amerika kunnen blijven hebben veranderd vergeef ik ze wel, en dat de laatste scene met Anijs en zijn vrouw wat onnodig sentimenteel was en teveel een gelikt Hollywood einde aan het verhaal wilde breien ook, ondanks dat het oorspronkelijke boeken-einde beter bij het verhaal past.  

Maar verder is het prachtig om Amsterdam in de 19^e eeuw te zien, dat is echt heel knap en mooi gedaan. De bouw van het Centraal station (het stond de afgelopen jaren alweer in de steigers, dus wat dat betreft bood het een vertrouwde aanblik) en het hotel worden schitterend in beeld gebracht, je waant je echt in het 19e eeuwse Amsterdam. Heel mooi. 

Even nog een waarschuwing, je moet je wel even schrap zetten bij de eerste scene, die vrij heftig is. Ik schrok daar in ieder geval nogal van, maar daarna krijg je een prachtige film.

Uitgegeven in: 1999 door uitgeverij Quierido

Als Rainbowpocket in 2008 (mijn versie)

Bladzijdes: 488