Het ware verhaal van haar en mij, Delphine de Vigan

Delphine de Vigan’s laatste boek Niets weerstaat de nacht, een uiterst persoonlijk relaas over haar moeder, is een groot succes geworden. Aan de ene kant is dit natuurlijk heel fijn, maar het eist wel zijn tol. 

Niet alle familieleden zijn blij met de manier waarop ze zijn beschreven, veel mensen willen aan Delphine hun eigen moeilijke ervaringen kwijt en door het succes is er een doorlopend circus van signeersessies en lezingen. Delphine merkt dat ze steeds vermoeider raakt en het eigenlijk niet goed aankan. 

Dan ontmoet ze op een feestje L. en meteen is er een klik tussen beide vrouwen. L. blijkt een leuk mens te zijn, met oprechte belangstelling voor Delphine. Ze worden al snel vriendinnen en hebben bijna elke dag wel contact, even een sms’je, een mailtje of een telefoontje, of een spontane afspraak om samen naar de film te gaan of ergens iets te gaan drinken.

Tegelijkertijd is het de bedoeling dat Delphine weer aan de slag gaat met een nieuwe roman. Ze wil onderzoek doen, ideeën noteren en langzaamaan hier een boek van vormen. En daar gaat het mis, het lukt haar niet meer. 

Ze bespreekt nieuwe ideeën met L. die echter vindt dat Delphine geen fictie meer moet schrijven omdat ze zich daarmee veilig kan verschuilen. Ze zou juist opnieuw een heel persoonlijke roman moet schrijven. Een waar gebeurd verhaal, want tegenwoordig willen mensen niet meer voor de gek gehouden worden, aldus L., ze willen weten dat het echt is wat ze lezen.

Delphine merkt dat schrijven steeds moeilijker gaat en dat ze zelfs paniekaanvallen krijgt. Langzamerhand krijgt ze geen letter meer op papier, zelfs een boodschappenlijstje wordt al teveel. Gelukkig is L. er om haar te helpen. L. neemt haar administratie over, beantwoordt mails en werkt zelfs schrijfopdrachten voor haar uit.  

Als L. een paar weken een plek nodig heeft om te overnachten omdat ze haar appartement uit moet, is het dan ook niet gek dat ze bij Delphine intrekt.

Enkele weken gaat dit goed, maar langzaam komen er toch irritaties en beginnen sommige zaken Delphine op te vallen. Waarom schrijft L. opeens met een andere hand dan ze daarvoor deed? Waarom koopt ze dezelfde spijkerbroeken als Delphine of draagt ze dezelfde laarsjes? En waarom bemoeit ze zich steeds met wat Delphine doet, en probeert ze te bepalen wat voor soort schrijfster zij zou moeten zijn?

Op een gegeven moment trekt L. weer uit de flat van Delphine en is er even heel weinig contact tussen de twee vriendinnen. Maar als Delphine een ongeluk krijgt en haar voet breekt, heeft ze L. opnieuw nodig om voor haar te zorgen. 

Eindelijk vindt ze dan ook inspiratie om te schrijven, het leven van L. zal het onderwerp van haar nieuwe boek worden. De vraag is echter of L. wel op deze manier gebruikt wil worden, of dat ze controle over de situatie wil houden zoals ze al die tijd de controle over Delphine had.

Analyse

Haarscherp probeert Delphine de Vigan te ontleden hoe de relatie tussen haar en L is ontstaan en waar het is ontspoord. Ze kijkt terug, probeert de chronologie te reconstrueren en analyseert hoe ze het zover heeft kunnen komen. 

Wat begon als een fijne vriendschap, werd al snel een ongezonde obsessie. Maar waar ligt de grens en hoe herken je het wanneer iets te ver is gegaan?

De redenen waarom L. zich in haar leven kon wurmen zijn achteraf gemakkelijk aan te wijzen. Uitgeput door het succes van haar roman, geschokt door hatelijke anonieme brieven en het feit dat haar leven veranderde omdat haar kinderen gingen studeren en het huis uit gingen, maakte Delphine kwetsbaar en daarmee ontvankelijk voor iemand die er alles aan deed om zich in haar leven als vriendin onmisbaar te maken.

Delphine zag zichzelf nog altijd als de onhandige en verlegen tiener die met moeite heeft geleerd om bepaalde sociale situaties aan te kunnen. L. scheen een soort moeiteloze elegantie te hebben en de sociale zelfverzekerdheid die daarbij hoorde, en Delphine bewonderde haar hierom. Sommige van de beste vriendschappen zijn gebaseerd op een wederzijds respect voor de eigenschappen die je herkent bij de ander, maar zelf niet bezit.

Pas later begint ze vraagtekens te plaatsen bij bepaalde voorvallen en bekruipt haar het idee dat sommige dingen in scene zijn gezet, of opzettelijk gebeuren. Op het moment zelf lijkt alles spontaan te zijn en de wonderlijke toevallen tussen haar en L. vormen het bewijs dat hun vriendschap voorbestemd is. Als er al iets is dat niet klopt, dan denkt Delphine dat ze zich dit verbeeld heeft.

Indringend

Het ware verhaal van haar en mij is een boek dat je vasthoudt en niet meer loslaat. Ik heb het in ieder geval niet weg kunnen leggen en heb het dit weekend in één ruk uitgelezen.

Delphine de Vigan schrijft altijd heel indringend over moeilijke situaties. Ze kan bijna als geen ander de lezer een ongemakkelijk gevoel geven, door zo dicht op de huid te komen dat het bijna schuurt. Ze heeft dit in haar eerdere boeken laten zien en ik vind dit bijzonder knap. Of het nu een fictie-roman is zoals Ondergrondse uren, of een grotendeels autobiografisch verhaal zoals Niets weerstaat de nacht, ze komt zó dichtbij dat je je als lezer nergens kunt verschuilen.

En ieder van ons herkent waarschijnlijk die vriendschap die niet helemaal goed voelde, die vriendin van wie je langzamerhand besefte dat ze toch niet de goede vriendin was die ze altijd was geweest. Of misschien was ze dat nooit, maar wilde je het nooit eerder erkennen.   

Maar Het ware verhaal van haar en mij is niet alleen het verhaal van een bijna verkeerd aflopende obsessie. Heel knap zet ze je in dit boek ook nog eens op het verkeerde been. Want wat is werkelijkheid en wat is fantasie en waar ligt de grens? Elke schrijver kan van een verzinsel iets echts maken en zelfs autobiografisch is nooit helemaal zonder verzinsels. In de literatuur is bedrog in dit opzicht schering en inslag.

Als lezer blijf je met de vragen zitten; is Delphine erin gelopen en is ze het slachtoffer geworden van een manipulatieve vrouw die haar bedroog, of zit de situatie toch anders in elkaar?

Het ware verhaal van haar en mij heeft in Frankrijk de literaire Prix Renaudot gewonnen. Dit boek maakt wat mij betreft duidelijk dat we Delphine de Vigan moeten rekenen tot één van de beste hedendaagse Franse auteurs. Ik kijk in ieder geval al uit naar haar nieuwe boek.

Originele Franse titel: D’après une histoire vraie

Uitgegeven in 2015

Nederlandse uitgave 2016 door uitgeverij De Geus

Nederlands vertaling Floor Borsboom en Eef Gratama

Bladzijdes: 380