Klassieke verleiding van Alma-Tadema

Gunstig uitkijkpunt 1895

De jonge Lourens Tadema werd in 1836 geboren in een Fries notarisgezin. De jongeman was artistiek begaafd en ging toen hij zestien was naar de kunstacademie van Antwerpen. 

Hier begon hij met het schilderen van (vroeg-middeleeuwse) historische taferelen, in de academische en romantische traditie. Ook de Egyptische oudheid was voor hem dankbaar onderwerp.

Zijn roem verspreidde zich snel en hij begon al flink wat opdrachten te krijgen.

In 1863 trouwde hij en het paar ging op huwelijksreis naar Italië. Hier waren net grote opgravingen in Rome, Napels en Florence aan de gang en dit inspireerde de schilder tot het schilderen van momenten en gebeurtenissen uit de Klassieke Oudheid. En eigenlijk heeft hij zich vanaf die tijd tot zijn dood in 1912 bijna altijd bij dit onderwerp gehouden.

Op het persoonlijke vlak kreeg hij een grote klap toen zijn vrouw Paulien in 1869 stierf. Kort daarna vertrok Tadema met zijn dochtertjes naar Londen. Hij hertrouwde in 1871 met Laura, die ook schilderde, en hun huis werd een verzamelplaats voor artistiek Londen.

Tadema werd Lawrence Alma-Tadema, hij plakte zijn tweede voornaam aan zijn achternaam zodat hij in een catalogus altijd bovenaan zou staan (en het klonk chic).  In 1873 werd hij zelfs geneutraliseerd tot Engelsman.

Zijn schilderijen vielen bijzonder in de smaak bij het Engelse publiek en jarenlang was Alma-Tadema de onbetwiste aanvoerder van de Engelse kunst.

Na de Eerste Wereldoorlog raakte zijn Victoriaanse manier van schilderijen volkomen uit de gratie bij de nieuwe generatie kunstenaars, maar sinds de jaren ’60 worden zijn werken weer gewaardeerd. 

Onbewuste rivalen

Klassieke verleiding

Wat maakt de schilderijen van Alma-Tadema nu zo bijzonder? Hij geeft als het ware inkijkjes in het Romeinse leven, en doet dat op zo’n manier dat je het gevoel hebt er zelf bij te staan. Vaak door knap gebruik van perspectief en ruimte, maar ook door de sfeer van zijn afbeeldingen. 

De mensen op zijn schilderijen zitten op marmeren banken, met achter zich de Middellandse zee, omringd door prachtige bloemen of ze voeren de vissen in een vijver, of ze zijn bezig met alledaagse zaken, zoals het lezen van een boekrol. Het zijn bijna dromerige afbeeldingen, waar de tijd weinig vat op lijkt te hebben.

Heel mooi weet hij in elk schilderij elke stof, elk materiaal anders af te beelden en je kunt als kijker bijna zien hoe een zilveren armband anders aanvoelt dan een fluwelen rok.

Historische details waren belangrijk voor hem en zijn huis was gevuld met historische meubels en klassieke gebruiksvoorwerpen die terugkwamen op zijn schilderijen. Ook maakte hij gebruik van foto’s en had hij een grote collectie boeken over de oudheid.

Zijn schilderijen zijn op de academische manier glad afgewerkt en lijken op het eerst oog misschien wat ‘zoetig’ (bijna als poesiealbum-plaatjes), toch als je er langer voor staan zie je de prachtige, adembenemende details en besef je hoe bijzonder deze werken zijn.

Een liefdesbericht, 1909

Tentoonstelling

In het Fries museum is op dit moment de schitterende tentoonstelling Alma-Tadema, Klassieke verleiding te zien. 

Zo’n tachtig werken zijn bij elkaar gebracht uit collecties uit heel de wereld, maar ook voorwerpen zoals de zilveren vaas of het antieke bankje die op veel schilderijen terug te vinden zijn.

Het uitgangspunt van de tentoonstelling is hoe de schilderijen van Alma-Tadema ons beeld van de oudheid hebben gekleurd. We stellen ons de oudheid voor, zoals die op zijn schilderijen te zien is.

Dit komt mede door de filmmakers, die dankbaar gebruik hebben gemaakt van zijn beelden, van de film Quo Vadis uit 1912 tot Gladiator uit 2000 is er gekeken naar de kostuums, de voorwerpen en de aankleding van ruimtes, zoals die in zijn schilderijen te zien zijn. Op de tentoonstelling laten ze regelmatig de filmbeelden zien naast de schilderijen en dan zie je hoe veel de filmmakers te danken hebben aan zijn werken.

De rozen van Heliogabalus, 1888

Ik wist niet zo heel veel over Alma-Tadema en kende zijn schilderijen niet zo heel goed. Afgelopen woensdag heb ik met een vriendin de tentoonstelling bezocht en die heeft mijn verwachtingen aan alle kanten overtroffen.  

Alma-Tadema’s vakmanschap is onmiskenbaar en ik vond bijna alle schilderijen gewoon ongelofelijk mooi. De sfeer, de details, de historische correctheid spraken me enorm aan en ik heb er dan ook bijzonder van genoten.

Ik kan iedereen aanbevelen om naar Leeuwarden te gaan, want eigenlijk mag je deze tentoonstelling niet missen.

De tentoonstelling Klassieke verleiding van Alma-Tadema is nog tot 7 februari 2017 te zien in het Fries museum in Leeuwarden. Voor de MJK geldt een toeslag van 3 euro.

Er mochten geen foto’s gemaakt worden en ik heb dus foto’s van de ansichtkaarten gemaakt.