Het oude Frankrijk, Roger Martin du Gard

Een klein dorpje in de jaren ’20, ergens in Frankrijk. Er wonen een pastoor en zijn zuster, een paar vrome weduwes, een linkse cafébaas en een rechtse kapper, een communistische onderwijzer, een Duitser die is blijven hangen na de oorlog, verschillende opgeschoten jongeren die alles willen doen om het ellendige dorp maar uit te komen, een stationschef die met angst en beven zijn pensioen tegemoet ziet en een postbode die fungeert als de spin in dit veelomvattende web.

De postbode is Joigneau, die zijn vrouw zorgvuldig heeft getraind niet teveel te verwachten van hun huwelijk. Hij doet dagelijks zijn ronde langs alle huizen in het dorp.

Als hij geen post te bezorgen heeft, heeft hij wel een circulaire die hij moet afgeven, zodat hij toch een excuus heeft om binnen te dringen. Ook zorgt hij ervoor dat hij post niet meteen afgeeft, in ieder geval niet zonder dat hij de brieven eerst heeft open gestoomd en heeft gelezen.

Pastoor Verne licht beleefd zijn strooien tuinhoed en pakt de post zijn. Meestal zijn de brieven één dag te laat. Joigneau bekijkt en bewaakt met meer dan gewone ijver de correspondentie van de zwartrok. Die vermoedt dat overigens wel, maar hij neemt het en vergeeft het ook, eerder uit desinteresse dan uit naastenliefde.

Door zijn kennis van de geheimen van mensen, wie een huwelijksadvertentie heeft gezet, wie dreigbrieven stuurt of wie ergens anders solliciteert, kan Joigneau de situaties manipuleren. Hij is degene die met een woordje hier of daar iets in gang kan zetten of ervoor kan zorgen dat alles helemaal anders loopt.

We volgen Joigneau op zijn tocht door het dorp tijdens één dag, en we leren de verschillende mensen een beetje kennen. Heel knap weet Roger Martin du Gard het beeld op te roepen van de verschillende mensen en hun geschiedenissen, terwijl we elk toch maar heel kort meemaken. Het dorpsleven met de geheimen die mensen hebben, de angsten en dromen en de verschillende politieke stromingen komt ons in deze bladzijdes snel dichtbij.

Is de kroeg annex tabakswinkel het erkende trefpunt van de antiklerikale linksen, met Bosse als enige caféhouder ter plaatse; ‘rechts’ heeft de kapperszaak als plaats van samenkomst gekozen. Maar omdat iedereen zich zaterdags laat scheren en zondags gaat drinken, ontmoeten links en rechts elkander beurtelings in het café van Bosse en in de kapsalon.

Roger Martin du Gard (1881-1958)  won in 1937 de Nobelprijs voor de literatuur. Hij had paleografie gestudeerd, maar besloot toch boeken te gaan schrijven in plaats van oude handschriften te ontcijferen. Hij schreef een aantal dikke pillen, zoals de tweedelige reeks over de familie Thibault.

Ik vind het knap hoe hij in staat is om het dorpje voor ons te laten verschijnen, met de tragische en trieste figuren aan de ene kant die soms in schrijnende situaties verkeren, maar tegelijkertijd is er ook humor en vooral mededogen met de mensen die hij beschrijft.

Het dorpsleven in de jaren ’20 is voor veel mensen niet erg prettig; er is armoede, de ouderdom is een groot probleem als je niemand hebt om voor je te zorgen en veel dromen worden niet vervuld.

Joigneau is geen aardige man, die vooral uit is op meer kennis vanwege de macht op mensen die dit met zich meebrengt. Maar soms weet hij wel dingen voor elkaar te krijgen. Al is het daarbij niet helemaal duidelijk of hij dit doet uit de goedheid van zijn hart, of vanwege het plezier dat hij heeft in manipulatie.

Het oude Frankrijk is een mooie roman en een fijne eerste kennismaking voor mij met Roger Martin du Gard. Zijn andere boeken staan op mijn lijstje, want ik wil graag meer van hem lezen.

Originele Franse titel: Vieille France

Uitgegeven in 1933

Nederlandse uitgave: 2014 door uitgeverij Meulenhoff Boekerij

Nederlandse vertaling: Jan Keppler

Bladzijdes: 143