Over mannen, Laurent Mauvignier

De jongens die opgeroepen worden om dienst te nemen als soldaat en te vechten in een vreemd land, komen onherroepelijk veranderd terug. 

Wat ze hebben gezien, wat ze hebben gedaan en wat hen is aangedaan maakt dat ze niet langer dezelfden zijn die eens scheep gingen, op weg naar warme, exotische landen. De naïeve jongens die alleen hun eigen dorp kenden, weinig wisten van de wereld en nog minder van het conflict waarin ze een rol zouden spelen.

Algerije was een belangrijke Franse kolonie en werd door de meeste Fransen niet gezien als kolonie, maar als een onlosmakelijk deel van Frankrijk. In 1954 brak echter de onafhankelijkheidsoorlog uit, die zou duren tot 1962. 

Deze oorlog werd bemoeilijkt door de verschillende groepen die er een rol speelden, er woonden zowel geëmigreerde Fransen (pied-noirs) die er soms al generaties verbleven, kolonisten van Spaanse afkomst, aan de Franse staat loyale Algerijnen en Algerijnen die streden voor onafhankelijkheid.

Het werd een verschrikkelijke oorlog met guerrilla en contraguerrilla en alle gruwelijkheden van beide partijen die daarbij hoorden.

Over mannen begint op een verjaardagsfeest. Een man komt op de verjaardag van zijn zuster Solange en geeft haar een mooi cadeau, een kostbare broche.

De man is Bernard en zijn familieleden zijn eraan gewend dat hij dronken is, op hun zak teert en over het algemeen niet toerekeningsvatbaar is. Dat hij nu komt met een dure broche brengt alle tongen in beweging, want hier moet iets fout zitten.

Er ontstaat een vervelende scene en Bernard gaat door het lint, hij verlaat het feest, maar koelt zijn woede op een familie uit Noord Afrika die in het dorp is komen wonen.

Het zijn Bernards vrienden, maar vooral zijn neef Rabut, die weet wat er gebeurt is en waarom Bernard geworden is wie hij nu is.

Over mannen is een bijzonder boek, het duurt namelijk even voor je weet welke kant het opgaat. Het boek is verdeeld in vier delen; middag, avond, nacht en ochtend. Pas in het derde gedeelte, over de nacht, hoor je wat Bernard en zijn generatiegenoten hebben meegemaakt.

De angst die ze dagelijks voelden en de wetenschap dat ze in een vijandig land waren dat hen niet wilde. De vreselijke dingen die er gebeurden met een Franse soldaat die in handen viel van de opstandelingen, en de represailles van het leger op onschuldige burgers die daardoor werden uitgelokt en de nieuwe acties die daar weer van kwamen.

Het verschil voor deze soldaten was dat het een verloren oorlog was. Toen zij terugkwamen waren ze geen helden, zoals hun opa’s die gevochten hadden bij Verdun, of hun vaders die zich verzet hadden tegen de nazi’s. Toen de jongens uit Algerije terugkwamen, was er schaamte en men wilde deze oorlog het liefst zo snel mogelijk vergeten. Nazorg, counseling of aandacht was er absoluut niet, ze moesten zichzelf maar redden. 

Sommigen wisten een bestaan op te bouwen met een familie en een baan ondanks hun ervaringen. Anderen waren niet zo gelukkig en konden eigenlijk nooit meer echt aarden in de burgermaatschappij waar voor hun herinneringen geen plaats was. De herinneringen die hen bijna elke nacht uit de slaap houden, die opeens toe kunnen slaan en alles over kunnen nemen.

Knap is hoe Laurent Mauvignier een niet heel aansprekend of sympathiek persoon als Bernard aan het einde nog altijd niet sympathiek maakt, maar wel ervoor zorgt dat je nu begrip voor hem hebt.

Over mannen is een boek dat je doet nadenken over de oorlogen die gevoerd werden en worden en de mensen die hierin vechten. En je krijgt begrip voor de manier waarop oorlog mensen verandert. Die heengaan om te vechten zijn nog geen mannen, maar jonge jongens, en je kunt je afvragen of ze terugkomen als mannen. Ja, ze hebben meer gezien en weten nu waar mensen toe in staat zijn om elkaar aan te doen, maar je kunt niet zeggen dat ze gezonde, volwassen mensen zijn geworden in deze hel.

Over mannen is geen gezellig boek en ik kan ook niet zeggen dat ik het met plezier of vol genoegen heb gelezen, maar wel dat ik het met heel veel aandacht heb gelezen. En ik was er van onder de indruk. 

Originele Franse titel: Des hommes

Uitgegeven in: 2009

Nederlandse uitgave: 2013 door uitgeverij De Geus

Nederlandse vertaling: Manik Sarkar en Pauline Sarkar

Bladzijdes: 281