Klein land, Gaël Faye

‘In Burundi is het net als in Rwanda, weet je. Er zijn drie groepen, etnische bevolkingsgroepen heet dat. De Hutu zijn de grootste groep, ze zijn klein met een dikke neus. […] Je hebt ook de Twa, de pygmeeën. Die slaan we over, ze zijn met zo weinig dat ze niet meetellen. En dan heb je de Tutsi, zoals jullie mama. Daarvan zijn er veel minder dan de Hutu, ze zijn lang en mager met een spitse neus en je weet nooit wat er in hun hoofd omgaat.’ […]

Dus vroeg ik: ‘Is er oorlog tussen de Tutsi en de Hutu omdat ze niet hetzelfde grondgebied hebben?’

‘Nee, dat is het niet, ze hebben hetzelfde land.’

‘Eh, omdat ze niet dezelfde taal hebben, dan?’

‘Nee hoor, ze spreken dezelfde taal.’

‘Omdat ze niet dezelfde god hebben, dan?’

‘Nee hoor, ze hebben dezelfde god.’

‘Maar… waarom voeren ze dan oorlog tegen elkaar?’

‘Omdat ze niet dezelfde neus hebben.’

De jonge Gabriel, Gaby woont met zijn familie in Burundi. Zijn vader Michel is een Fransman, zijn moeder Yvonne is een Tutsi uit Rwanda. Papa is een zakenman en de familie heeft het goed. Ze wonen in een goed deel van de stad, omringt door andere expats, met bedienden om voor hen te zorgen.

Gaby geniet van de uitstapjes die de familie maakt, om vrienden in Zaire op te zoeken, of het kattenkwaad dat hij met zijn vrienden uithaalt. Hij heeft een penvriendinnetje in Frankrijk, aan wie hij toevertrouwt dat hij later graag monteur wil worden zodat hij van alles kan maken.

Maar tegelijkertijd weet hij dat niet alles zo mooi is als het lijkt. Het huwelijk van zijn ouders wordt steeds slechter en Michel en Yvonne gaan uiteindelijk uit elkaar. Gaby en zijn zusje Ana blijven bij hun vader wonen.

De bevoorrechte positie waarin zijn familie verkeert terwijl de rest van het land in armoede leeft wordt soms maar al te duidelijk en ook de politieke situatie laat zijn sporen na. Zo heeft zijn moeder heeft haar land destijds moeten ontvluchten en kan ze niet terug.

In Burundi worden er verkiezingen gehouden, maar als de partij wint die niet gesteund wordt door het leger, weet Michel al dat dit waarschijnlijk mis zal gaan. Inderdaad wordt er vervolgens een staatsgreep gepleegd en vlammen zowel in Burundi als in Rwanda de spanningen tussen de verschillende bevolkingsgroepen op.

In Rwanda, maar ook in Burundi grijpt men de machete en worden oude rekeningen vereffend, terwijl de verschillende politieke partijen strijden om de macht en er alles aan doen om de bevolking op te hitsen.

Gaby weigert in de eerste instantie een kant te kiezen, maar zal uiteindelijk toch een keuze moeten maken waarbij hij dingen ziet die geen kind zou mogen zien en dingen doet die geen mens zou mogen doen.

Gelukkig heeft hij mevrouw Economopoulos die naast hem woont, die hem boeken leent en hem leert genieten van literatuur en hem daarmee een houvast biedt.

De stem van Gaby blijft nog lang naklinken als je dit boek uit hebt. Ik vind namelijk dat Gaël Faye hem bijzonder goed getroffen heeft. Aan de ene kant is Gaby een intelligente en nieuwgierige jongen die een heleboel begrijpt van wat er om hem heen gebeurt en aan de andere kant is hij wel nog maar een jongen van tien.

Hij doet stomme dingen met zijn vrienden en weet zich niet altijd goed te handhaven onder groepsdruk. Tegelijkertijd heeft hij humor in de manier waarop hij zijn omgeving observeert en beschrijft.

De gruwelijkheden die in deze tijd aan de orde van de dag zijn, worden sec verteld, niet met allerlei gruwelijke uitweidingen, maar genoeg om de omvang te beseffen van wat er in de jaren ’90 in Rwanda en Burundi gebeurde en de gevolgen die dit had voor de bevolking.

Ondanks de zwaarte van het onderwerp, is het een licht boek, en dat komt vooral door de hartverwarmende en authentieke hoofdpersoon, maar ook door de mooie zinnen en beschrijvingen.

Klein land is de debuutroman van Gaël Faye, die in Frankrijk en daarbuiten vooral bekend is als hip-hop artiest. Hij is zelf van Frans-Rwandese afkomst en is in de jaren ’90 naar Frankrijk gekomen. Hij heeft eerst economie gestudeerd, maar het werk bij in de financiële wereld beviel hem niet zo goed en toen heeft hij zich toegelegd op muziek maken. Hij woont nu in Kigali, de hoofdstad van Rwanda.

Ik vond Klein land een prachtig boek en ik hoop dat Gaël Faye nog meer gaat schrijven, want als je eerste roman al zo goed is, belooft dat veel voor de toekomst.

Originele Franse titel: Petit pays (2016)

Nederlandse uitgave 2017 door uitgeverij Hollands Diep

Nederlandse vertaling: Liesbeth van Nes

Bladzijdes: 206