Crown of blood, Nicola Tallis

De Tudor periode in de Engelse geschiedenis was een van de eerste periodes waar ik als kind in geïnteresseerd raakte. Hendrik VIII met zijn zes vrouwen, de onthoofde Anna Boleyn en Elizabeth I, het sprak allemaal erg tot mijn verbeelding. 

Het trieste verhaal van Lady Jane Grey maakt hier onlosmakelijk deel vanuit ik heb dit altijd zeer interessant gevonden. Ik was dan ook erg blij met de zeer goede biografie die ik laatst over haar heb gelezen.


Historische achtergrond

Toen Hendrik VIII van zijn eerste vrouw wilde scheiden om met Anna Boleyn te kunnen trouwen, en de paus hier geen toestemming voor gaf, maakte hij de kerk in Engeland los van de Rooms -Katholieke kerk. Hendrik VIII was verder niet hervormingsgezind, maar veel van de leden van zijn familie en hofhouding waren dit wel. De Engelse kerk bleef tijdens het leven van Hendrik een soort hybride vorm, een grotendeels katholieke ritus, maar wel in het Engels en met de vorst aan het hoofd van de kerk. 

Na de dood van Hendrik was zijn zoon aan de macht, die als Edward VI zou regeren. 

Edward VI was slechts negen jaar oud toen hij koning werd, en dat was te jong om zonder regent te regeren. Edward kreeg een zeer protestantse opvoeding en heeft er alles aan gedaan om de laatste resten van het katholicisme uit de Engelse kerk te verwijderen. De gezondheid van de jonge koning was niet goed en op zijn vijftiende overleed hij. 

En toen kwam de grote vraag wie Edward moest opvolgen. Hij was nog te jong geweest om zelf nakomelingen te hebben, dus er moest verder in de familie gekeken worden. Een van de problemen was dat men in die tijd vond dat vrouwen niet konden regeren. Er was nog nooit een zelfstandige koningin van Engeland geweest en men vreesde voor een rampzalig bewind. Het tweede probleem was de kwestie van religie. 

Nu waren er na Edward in de familie geen mannelijke nakomelingen die de nieuwe vorst konden worden, dus men moest wel kijken naar de vrouwelijke erfgenamen (bij gebrek aan beter zullen we maar zeggen). 

Volgens het testament van Hendrik zou na de dood van Edward de oudste dochter van Hendrik, Mary aan de beurt zijn en na haar (als zij geen nakomelingen zou hebben), Hendriks tweede dochter, Elizabeth. Voor Edward was dit echter geen optie. Zijn zus Mary was namelijk katholiek en zou al zijn hervormingen weer teniet doen. Zijn zus Elizabeth was tot bastaard verklaard en kon om die reden ook niet. 

Waarschijnlijk onder invloed van zijn belangrijkste raadgever, Dudley, de hertog van Northumberland, besloot Edward vlak voor zijn dood om het testament van zijn vader te veranderen. Hij ging voorbij aan de rechten van zijn zussen en benoemde zijn achternicht Jane Grey tot nieuwe opvolger. Zij zou na zijn dood de nieuwe koningin van Engeland worden.


Lady Jane Grey 

Jane Grey werd waarschijnlijk in 1536 geboren, de exacte datum weten we niet. Ook in koninklijke kringen werden geboortes niet altijd precies vastgelegd. 

Haar vader was Henry Grey, die later de titel Hertog van Suffolk zou overnemen en haar moeder was Frances. Het was via Frances dat Jane koninklijk bloed had, want Frances was de dochter van Mary, de zus van Hendrik VIII geweest. Frances was goed bevriend met prinses Mary, de dochter van Hendrik (teveel Mary's) en de Grey's waren graag geziene hovelingen. 

Jane was een zeer intelligent meisje en werd door haar ouders opgevoed in het protestantse geloof. Scholing werd erg belangrijk gevonden en het was de bedoeling dat Jane een soort boegbeeld van de Hervorming in Engeland zou zijn. Ze leerde Latijn, Grieks en zelfs Hebreeuws en correspondeerde met vooraanstaande protestantse theologen. 

Ze was bijzonder overtuigd van de juistheid van haar opvattingen en was behoorlijk rechtlijnig in de leer.

Haar ouders waren, zoals zovelen in de 16e eeuw, bijzonder ambitieus. Het doel voor een familie was om hoger te rijzen in de maatschappij en een huwelijk tussen Jane en Edward leek eerst een mooie optie, maar toen bleek hoe ziek hij was, werd er naar een andere huwelijkskandidaat voor Jane uitgekeken. 

De hertog van Northumberland bracht uitkomst. Als Jane met zijn zoon Guildford zou trouwen, zou Jane kunnen regeren als koningin, met Guildford aan haar zijde. Het was duidelijk dat de hertog dacht de jonge Jane te kunnen manipuleren en dat hij de macht achter de troon wilde zijn. Jane's ouders gingen akkoord en in mei 1553 werd het huwelijk gesloten. 


Jane the queene, Jane not the queene

Op 6 juli 1553 overleed Edward VI na een verschrikkelijk ziekbed en Jane werd uitgeroepen als koningin. Dit werd nog wel stilgehouden, omdat Northumberland eerst het land en de macht zeker wilde stellen. Pas enkele dagen later, op 10 juli werd Jane tot koningin uitgeroepen. In de koninklijke vertrekken in de Tower werden de voorbereidingen getroffen voor haar kroning. Zo kreeg ze de beschikking over de kroonjuwelen en werden er al proclamaties opgesteld in haar naam.

Jane had deze functie absoluut niet gezocht en ook niet begeerd, maar nu ze er toe gedwongen werd, besloot ze om het dan ook goed aan te pakken. Al snel bleek dat ze niet het dociele meisje was dat Northumberland had gehoopt, zo weigerde ze meteen om haar echtgenoot Guildford tot koning te laten kronen. 

Waar de hertog van Northumberland en de Grey's echter geen rekening mee hadden gehouden was dat het volk Jane niet kende en ook niet op haar zat te wachten. Zij wilden Lady Mary, hun geliefde prinses en dochter van Hendrik VIII als hun rechtmatige koningin. Niemand in Engeland begreep waarom de rechtmatige orde, die door God was ingesteld, op deze manier werd verstoord. Koningin Jane had geen enkele steun. 

Vanaf het moment dat Mary had gehoord dat haar broer was gestorven en iemand anders was uitgroepen tot koningin, was ze begonnen met het verzamelen van troepen. De ene na de andere edelman verklaarde zich voor koningin Mary en nam zijn soldaten mee om voor haar te vechten.

In de Tower waren Jane en haar familieleden, maar ook de leden van de Geheime Raad zagen hoe de wind waaide en vertrokken een voor een, om zich bij Mary aan te sluiten. De hertog van Northumberland werd erop uitgestuurd om het leger van Mary te verslaan, maar dit was vergeefse moeite. 

Op 19 juli 1553 werd Jane afgezet en Mary was nu koningin van Engeland. 

Jane hoopte weer naar huis te kunnen gaan, terug naar haar boeken en haar studie, maar hier kon natuurlijk geen sprake van zijn. De Tower, waar ze was gekomen om gekroond te worden, was nu haar gevangenis. 


Het einde voor Jane

Koningin Mary begreep ook wel dat Jane niet uit eigen beweging de kroon had opgenomen en was vastbesloten genadig te zijn. Een veroordeling wegens verraad moest er wel komen, maar ze wilde de gruwelijke doodstraf die daarop stond omzetten in gevangenisstraf. 

Voor de hertog van Northumberland was er echter geen genade, hij verloor zijn hoofd op het hakblok. De ouders van Jane wisten de Tower te ontlopen en mochten zich terugtrekken op een van hun buitenhuizen. 

Er ontstond echter begin 1554 een rebellie tegen het bewind van koningin Mary, mede omdat zij inderdaad maatregelen nam om het Katholicisme weer in ere te herstellen. De vader van Jane was zo onverstandig om zich bij deze opstand aan te sluiten. Niet alleen streed hij tegen de rechtmatige koningin, hij deed dit in naam van zijn dochter, die volgens hem koningin van Engeland zou moeten zijn. 

Dit was de druppel en dit was het moment dat het voor Mary niet langer mogelijk was om Jane in leven te houden. Lady Jane, Guildford en de vader van Jane werden allemaal veroordeeld tot de doodstraf, namelijk onthoofding. 

Op 12 februari 1554 werd Jane onthoofd. Ze was op dat moment nog maar zeventien jaar oud.


De biografie

Het is lastig om uit de mist van de geschiedenis de echte Jane Grey naar voren te laten komen. Dit omdat er veel niet over haar bekend is. Zo weten we dus niet haar exacte geboortedatum, maar ook niet hoe ze eruit heeft gezien omdat er geen enkel portret van haar bekend is. 

Bovendien zijn haar leven en vooral haar dood gebruikt in propaganda, waar Jane als een moreel baken en een voorbeeld voor alle protestanten werd neergezet. In de 19e eeuw richtte men zich op de romantische en tragische kant van de zaak, en het bekende schilderij De executie van Lady Jane Grey van Paul Delaroche uit 1833 (hieronder) droeg daar veel aan bij. 



Probeer dan maar om een biografie te schrijven die feitelijk is, de waarheid in al die brokstukjes weet te vinden en ook nog interessant en goed leesbaar is. Nicola Tallis is hier uitstekend in geslaagd. 

Zij is in staat geweest om de bronnen op waarde te beoordelen, aan te geven wat waarschijnlijk is en waar we gewoon geen antwoord op hebben. 

In de propaganda ligt bijvoorbeeld de nadruk op Jane's intellectuele prestaties en haar rechtlijnige protestantisme. Zo is een bekend verhaal dat Jane slecht behandeld werd door haar ouders, om het verschil tussen de frivole hovelingen die van kaarten en dobbelen hielden en de studieuze, vrome Jane aan te dikken.  

In werkelijkheid zullen haar ouders streng zijn geweest en Jane hebben opgevoed volgens het koninklijke protocol, maar tegelijkertijd waren ze trots op haar en gaven haar alle kansen om te leren en zich te ontwikkelen. Het verhaal over de mishandelingen komt maar uit één latere bron en de contemporaine bronnen zeggen hier helemaal niks over. Nicola Tallis weet dit allemaal keurig van elkaar te scheiden. 

Bovendien is Crown of Blood zeer goed geschreven, met voldoende aandacht voor de personen en de details, zonder dat het onleesbaar wordt. Het verslag van haar laatste momenten op het hakblok zijn ontroerend en laten je niet onberoerd. 

Lady Jane was noch een protestantse heilige, nog een usurpator, maar een jong meisje dat meegenomen werd in de maalstroom van gebeurtenissen die groter was dan zijzelf. Zij had een formidabele geest en een vasthoudendheid die tot bewondering stemt, maar natuurlijk had ze ook trekken die wat minder aangenaam waren, zoals een compromisloze starheid dat neigde naar fanatisme. 

Crown of blood is een excellente biografie die ik iedereen kan aanraden die meer over de Engelse geschiedenis of de Tudor periode wil weten.


Volgens mij is er geen Nederlandse vertaling beschikbaar

Uitgegeven in 2016

Bladzijdes: 307

Reacties

Populaire posts