Twee keer Italianen in de oorlog

Twee verhalen over Italianen tijdens de twee wereldoorlogen. Eén van een Nederlandse schrijver over een gebeurtenis in de Eerste Wereldoorlog, en één van een Italiaan die deelnam aan de invasie van Rusland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het ene boek een beetje mager, het andere boek een openbaring. Mooi verschil.

Sergeant in de sneeuw, Mario Rigoni Stern

Toen in 1941 Hitler de oorlog aan de Sovjet Unie verklaarde en binnenviel, volgde Mussolini al snel.
Het idee voor de Italiaanse inval was dat de Kaukasus veroverd zou worden om van daar uit naar het Midden Oosten te kunnen gaan, om de Britten de pas af te snijden. Bij Stalingrad liep de invasie echter volledig stuk. De slag om Stalingrad in de winter van 1942-1943 was een keerpunt in de oorlog, de Russen wonnen en de Duitse en Hongaarse troepen werden langzaam teruggedrongen.

De Italiaanse troepen lagen al wat eerder bij de Don omsingeld en hier vinden we sergeant-majoor Mario Rigoni. Hij ligt met de andere alpenjagers in verschillende loopgraven die ze hebben aangelegd, terwijl ze zich tegen de Russen verdedigen. Het is koud, maar er is nog te eten en ze houden zich op de been door te denken aan kerstmis thuis, hun meisje, of de heerlijke pasta die ze bij hun thuiskomst zullen eten.

Op een gegeven moment breken de Russen door de linie en moeten de Italianen vluchten, samen met de Hongaren en de Duitsers die ook op de terugweg zijn. Een barre tocht die gekenmerkt wordt door complete chaos, bijna geen voedsel en proberen te overleven bij veertig graden onder nul.

Mario Rigoni is na de oorlog teruggekeerd naar zijn geboortedorp en heeft zijn ervaringen opgeschreven. Sergeant in de sneeuw is het resultaat. Het is heel direct geschreven, zonder allerlei tierelantijnen of stijlmiddelen. Rigoni was daar in de kou en jij bent er samen met hem.

Mooi is hoe de heimwee van alle Italianen naar hun geboorteland doorklinkt, omringd als ze zijn door de Russische steppe.

Mario Rigoni nam in 1938 dienst in het leger en heeft in verschillende veldtochten meegedaan. Liefde voor Mussolini heeft hij echter niet, zoals op een gegeven moment blijkt in een kleine, maar veelzeggende scene. Hierin hoort een vader van een gesneuvelde soldaat van Rigoni in het dorpscafé hoe zijn zoon in Rusland is omgekomen. Hij kijkt vervolgens naar het portret van Mussolini en balt zijn vuisten.

Rigoni heeft ook niets tegen de Russen zelf, hij vindt dat ze gelijk hebben aangezien zij hun land verdedigen en meermalen ondervindt hij zelf vriendelijkheid van de Russische boeren. 

Sergeant in de sneeuw is sinds de eerste uitgave in Italië een klassieker geworden over de Tweede Wereldoorlog en de ervaringen van soldaten aan het oostfront.
Welverdiende eer voor dit bijzondere verhaal.

Originele Italiaanse titel: Il sergente nella neve

Uitgegeven in 1953
Nederlandse uitgave 2013 door uitgeverij Arbeiderspers
Nederlandse vertaling en nawoord: Asker Pelgrom
Bladzijdes: 153

Een ware held, Martin Michael Driessen

Een verloren slag in de Eerste Wereldoorlog, de Italianen hebben een bergpas prijs moeten geven aan de Oostenrijkers. De Italiaanse legerleiding vindt het een goed idee om het moreel op te peppen door het bevel te geven om elke vierde man van het bataljon dat hiervoor verantwoordelijk is, dood te schieten.

Twee broers proberen te bedenken hoe ze kunnen overleven. Moeten ze naast elkaar staan zodat in ieder geval één van hen het zal overleven, moeten ze gokken bij welke man de dienstdoende majoor zal gaan tellen?

Uiteindelijk heeft al hun gereken weinig zin als het lot een handje meehelpt en de uitkomst anders is dan ze hadden kunnen bedenken.

Martin Michael Driessen heeft dit korte verhaal (want slechts 63 pagina’s) geschreven. Een hoewel ik het op zich een mooi verhaal vind, is het ook een beetje mager. Wat meer historische achtergrond van de slag, of achtergrond van de twee broers en wat er daarna met de ene broer gebeurd, kortom wat meer uitwerking van alles zou ik persoonlijk wel fijn hebben gevonden. Op deze manier bleef ik toch een beetje achter met het idee ‘is dit alles?’

De historische achtergrond van de slag en de gebeurtenissen daarna zijn nog wel interessant, maar ik zal ze nu niet uit de doeken doen, ik verwijs hiervoor naar Wim die dit hier eerder al heel goed heeft gedaan.

Uitgegeven in 2013 door uitgeverij Wereldbibliotheek

Bladzijdes 63