H is for Hawk, Helen MacDonald

Hoe verwerk je het grootste verdriet dat je je voor kunt stellen? Door iets anders aan te pakken, de grootste taak die je maar kunt bedenken. Als je de wildste wilde vogel temt, tem je misschien ook die vreselijke pijn van het verlies.

Helen MacDonald’s vader stierf en haar wereld stortte ineen. Haar vader was altijd haar grote vriend en vertrouweling geweest en zonder hem kon ze haar leven niet voorstellen.

Ziek van verdriet besluit Helen het op zich te nemen een havik te temmen. Dit is niet helemaal een opwelling, Helen is een getrainde valkenier die al meerdere roofvogels getraind heeft. Maar in plaats van de valken die ze kent, wil ze nu de roofvogel waarvan iedereen zegt dat je er eigenlijk niet aan moet beginnen, de havik. Deze goshawk is de wildste en meest onvoorspelbare roofvogel, maar Helen is vastbesloten. Ze vindt iemand die jonge havikjongen heeft, geboren in gevangenschap, en op een natte dag aan de Schotse kust vindt de transactie plaats. Helen krijgt doos met daarin een havik mee naar huis.

Helen noemt deze havik Mabel en is alleen nog maar bezig met haar vogel. Niets is meer belangrijk, behalve Mabel.

De vogel moet aan haar aanwezigheid wennen en moet daarna gewend worden aan het op de vuist zitten en daarnaar terug willen keren. Voedsel is de enige manier om dit te bereiken, roofvogels zijn geen sociale dieren en goedkeuring of straf helpen absoluut niet. Pas als de vogel terugkeert op de vuist, is het mogelijk om met de havik te gaan vliegen en haar te laten jagen.

Helen gaat zo op in de vogel, dat de gewone mensenwereld steeds verderaf komt te staan. Ze wil het liefst zo min mogelijk contact met anderen en ieder sociaal contact is een opgave. Het trainen van Mabel gaat met sprongen, ieder succes is geweldig, elke terugslag, vermeend of echt, is een ramp.

Ergens voelt Helen MacDonald wel dat ze niet gezond bezig is, maar ze is niet in staat het los te laten. Pas als ze de herdenking van haar vader bijwoont en de gedeelde rouw haar eigen rouw verlicht, beseft ze dat vogels misschien niet sociaal zijn, maar mensen wél. Mensen hebben het contact met andere mensen nodig.

Parallel aan haar eigen verhaal, loopt het verhaal van de schrijver T.H. White, die vooral bekend is van zijn Arthur verhaal The once and future king. Deze zeer getormenteerde man probeerde zijn demonen te bestrijden door in de jaren ’30 een havik, Gos, te trainen, maar dit liep dramatisch slecht af aangezien hij geen idee had waar hij mee bezig was en allerlei oude methodes verkeerd interpreteerde. Zijn havik zou uiteindelijk ontsnappen, T.H. White alleen en bitter achterlatend.

Voor Helen komt de hulp sneller dan bij T.H. White en haar verhaal heeft dan ook, zowel voor schrijver als voor vogel, een gelukkiger einde. Een einde waarin Helen niet alleen haar depressie de baas wordt (want het werd duidelijk dat ze daaraan leed), maar ook langzaamaan gezondere afstand kan nemen van Mabel.

Helen (r) en Mabel (l)

H is for Hawk is een ongelofelijk mooi boek. De schrijfstijl, de prachtige beschrijvingen van de valkerij, het trainen van Mabel en vogels in het algemeen, vormen een verhaal waaruit ik me bijna niet los kon maken. Ik las dit boek in het OV en heb een aantal keren bijna mijn halte gemist, omdat ik zo verdiept was. Hoe gezond Helen bezig was met Mabel is natuurlijk discutabel, maar de gedachte die erachter zat begrijp ik ergens wel.

Naast Helen en Mabel worden ook T.H. White en Gos in hun strijd en hun pijn heel duidelijk zichtbaar, dit vond ik bijzonder mooi gedaan. Ik kreeg intens medelijden met beiden, zowel de man als de havik en heb daarom ten eerste White’s boek The Goshawk besteld en ten tweede zijn Arthur boek er weer eens bij gepakt.

Je kunt morele bezwaren hebben tegen het houden van roofvogels en dat dit soort dieren soms gebruikt worden als entertainment voor mensen. Voor de meeste dieren ben ik het hier mee eens, wilde dieren gebruiken in circussen of ze als huisdier houden is niet goed te praten. Gek genoeg heb ik zelf wat roofvogels betreft deze bezwaren bijna niet, ik denk omdat de valkerij een eeuwenoude sport is vol tradities en de historica in mij vindt dit alleen maar heel bijzonder en fascinerend.

Het is wel duidelijk dat valkenier zijn niet iets is dat je er even naast doet, je moet bereid zijn je hele leven aan te passen aan de vogels. Het zou mooi zijn als we in een wereld leven waarin alle wilde dieren vrij en onbekommerd kunnen leven in hun natuurlijk habitat, maar helaas is dat niet het geval. Dan kunnen er denk ik maar beter valkeniers zijn die goed zorg dragen voor hun vogels en de kennis hierover niet verloren laten gaan.

Anna en Joke hebben dit boek ook besproken.

Uitgegeven in 2014

Bladzijdes: 283