Didar en Faroek, Sana Valiulina

De twintigste eeuw is in Rusland een eeuw vol geweld en verschrikkingen geweest. Sommige gebeurtenissen zijn zó groot en zó erg, dat ze alleen maar duidelijk kunnen worden door ze kleiner te maken, menselijk.

Dit is heel goed te zien in de roman Didar en Faroek van Sana Valiulina. Zij heeft dit boek gebaseerd op de levens van haar voorouders, Tataren die leefden in de Sovjet Unie.

De familie van Didar woonde bij Sint Petersburg, de familie van Faroek woonde in Moskou.

De families wisten de burgeroorlog en de hongersnood in de jaren ’20 en de terreur in de jaren ’30 te overleven, ondanks het feit dat ze Tataarse moslims waren.  

Ooit, toen ze jong waren hadden Didar en Faroek elkaar eens ontmoet op de bruiloft van een oom, maar sindsdien hebben hun paden zich ver van elkaar verwijderd.

Didar behoorde tot de echte goede Sovjet-jeugd. Ze was lid van de Rode Pioniers en mocht zelfs meedoen aan een speciaal trainingskamp. Ze was de enige in haar familie die goed kon lezen en die altijd de gebeurtenissen uit de krant aan haar familie moest voorlezen en uitleggen.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog blijkt echter dat ook voor haar de keuzes niet altijd gemakkelijk zijn.

Faroek weigerde lange tijd te spreken, pas toen hij elf was, vormden de woorden zich in zijn mond. Faroek observeerde en luisterde en bond op deze manier mensen aan zich. Hij kreeg verschillende goede vrienden in de loop van de jaren, die echter allemaal ook aan de rand van de samenleving stonden zoals volksvijanden, Armeniers of Joden en die dan ook vaak gedwongen werden om te vertrekken.

Toen zijn vriend Misja werd weggevoerd, ging Faroek hem achterna, hij nam dienst en vocht tegen de Duitsers. Hij werd uiteindelijk krijgsgevangen gemaakt door de Duitsers en werd meegevoerd naar de Franse kust om mee te bouwen aan de Atlantik-wall. Toen hij terugkwam in de Sovjet Unie wachtte hem en de andere krijgsgevangen niet de heldenontvangst die hen was voorgespiegeld, maar kwamen zij opnieuw in een kamp terecht. Zij waren landverraders en door hun verblijf in het westen vergiftigd.

Tijdens zijn jarenlange verblijf in het kamp is er één ding dat Faroek op de been houdt, de briefwisseling met Didar.

Didar en Faroek maakt heel inzichtelijk hoe het Russische volk heeft geleden in al die jaren, omdat je goed ziet welke gevolgen de gebeurtenissen hebben gehad op gewone mensen.

Het boek begint met de ontmoeting van Faroek en Didar op het station in Moskou, als zij bij nader inzien toch niets van hem wil weten en springt vervolgens in de tijd heen en weer om de verschillende verhalen van Didar en Faroek en hun families te vertellen.

De voor ons vreemde namen maakten het in het begin voor mij een beetje lastig om de verschillende mensen uit elkaar te houden (vooral als ik niet goed kan zien of iets een vrouwen- of een mannennaam is), maar dit went snel.

De subtiele verwijzingen naar de gebeurtenissen laten je weten in welke tijd het zich afspeelt, terwijl tegelijkertijd duidelijk wordt in welke angst en moeilijkheden de mensen hebbe geleefd en welke invloed propaganda had.

Ik heb eerder van deze schrijfster Kinderen van Brenznjev gelezen en die vond ik al heel erg mooi, maar Didar en Faroek vond ik zelfs nog mooier.

Een prachtig en ontroerend verhaal, dat ik bijna niet kon wegleggen. Hulde aan een Sana Valiulina, een schrijfster die in staat is om grootste en complexe verhalen zo dicht bij te brengen dat je er helemaal in zit. Didar, maar vooral Faroek hebben nog een hele tijd met me meegelopen, lang nadat ik het boek uit had.

Uitgegeven in 2006 door uitgeverij Meulenhoff

Bladzijdes: 429