In het licht van wat wij weten, Zia Haider Rahman

Twee mannen die elkaar hebben leren kennen tijdens een studie wiskunde in Oxford. Beiden zijn in het bankwezen gaan werken en de ene, Zafar is daarna rechten gaan studeren.

Ze zijn beiden van compleet andere afkomst. De familie van de hoofdpersoon, wiens naam we niet kennen, is van gegoede Pakistaanse komaf. Zijn grootvader was diplomaat, zijn vader een geleerde, zijn moeder psychotherapeut.

De ander, Zafar komt uit een heel ander milieu. Hij is geboren in de nadagen van de onafhankelijkheidsoorlog in Bangladesh en de schande die aan zijn geboorte kleeft, hoewel hij dat als kind niet wist, heeft hem mede gevormd. Hij wil ergens thuishoren, maar weet niet waar. Hij heeft een enorme behoefte aan kennis, maar zet zich tegelijkertijd af tegen sociale regels.

Het verhaal begint in 2008, als de hoofdpersoon na jaren weer bezoek krijgt van zijn vriend Zafar.

Hijzelf heeft een goede baan bij een bank en heeft in de afgelopen jaren lekker meegelift op de financiële groei in deze sector en is er mede verantwoordelijk voor dat er teveel gerommeld werd met hypotheken waarbij het alleen draaide om het behalen van meer winst voor de bank.

Nu zit hij met een leeg en te groot huis, een huwelijk dat aan het stuklopen is en een baan die op de tocht staat omdat hij waarschijnlijk de schuld gaat krijgen van wat er mis is gegaan.

Zafar komt na al die jaren weer langs en het is alsof het oude contact er meteen weer is. Lange avonden zitten ze samen in de keuken waar Zafar hem vertelt wat er al die jaren dat ze elkaar niet of nauwelijks hebben gesproken is gebeurd en het is de hoofdpersoon die het weer aan ons vertelt.

In het licht van wat wij weten is ontegenzeggelijk een zeer knap opgezet boek. Ergens in de eerste pagina’s is er de uitleg van een wiskundige theorie van Kurt Gödel, waarin staat dat er binnen elk systeem dingen zijn die waar zijn, zonder dat ze bewezen kunnen worden. Dit is iets om tijdens het lezen in je achterhoofd te houden.

Springend door de tijd komen we te weten wat Zafar heeft meegemaakt, van zijn jeugd en de ervaringen in Bangladesh tot zijn relatie met de Engelse Emily Hampton-Wyvern, een inrichting en uiteindelijk Kabul in Afghanistan, afgezet tegen de hoofdpersoon die zich nooit zoveel heeft afgevraagd, maar nu wel met een paar problemen zit.

Het klassensysteem, onderwijs, de spagaat waar immigranten in zitten, kennis en ontwetendheid, de manieren van de Britse upper-class, de steun die geloof kan bieden, de westerse hulpverleners met goede bedoelingen in een platgebombardeerd land, je achtergrond accepteren, post-koloniale verhoudingen, de gevolgen van een oorlog, kortom de hele wereld van na 11 september 2001 wordt in brede streken uitstekend beschreven.

Er is veel moois in dit boek te vinden; de manier waarop het verhaal is opgebouwd, de vele verwijzingen naar boeken, uitspraken van schrijvers en wetenschappers en wiskundige theorieën (niet zo dat je het niet kunt begrijpen). In sommige boeken ligt dit er te dik bovenop, is het een kunstje dat de schrijver uithaalt om te laten zien hoe intellectueel hij of zij wel is.

In dit boek is dat bijna nooit het geval, de vele citaten en verwijzingen komen vrij natuurlijk in het verhaal naar voren waarbij het scheelt dat de verteller zelf ook niet altijd weet hoe het zit. Dan geeft hij in een voetnoot aan dat Zafar het vertelde en dat hijzelf het later heeft opgezocht.

Soms liggen de metaforen er iets te dik bovenop, maar vaak geven ze een mooie extra dimensie.

Alleen halverwege, toen het verhaal ook wat inzakte, begon de betweterige conversatie tussen de verteller en Zafar, waar in één adem uitgelegd werd hoe het zit met de Axelotl, de Ponte Vecchio en nog honderd andere dingen, me bijzonder te vermoeien.

Daarna pakte het verhaal me gelukkig weer, vooral omdat ik wilde weten hoe het zat in Afghanistan én hoe het afliep met de relatie tussen Zafar en Emily, waar ook nog heel wat bij kwam kijken.

Zia Haider Rahman heeft zelf gestudeerd in Oxford, heeft als bankier gewerkt en werkt nu als jurist waarbij hij zich inzet voor internationale mensenrechten. In het licht van wat wij weten is zijn eerste roman en het is een groot succes in de hele wereld.

Dat is wat mij betreft verdiend.

Originele titel: In the light of what we know

Uitgegeven in 2014

Nederlandse uitgave 2015 door uitgeverij Hollands Diep/ Overamstel uitgevers

Nederlandse vertaling: Anne Jongeling en Carla Hazewindus

Bladzijdes: 587