De dag van de uil, Leonardo Sciascia

Een man wordt neergeschoten, net voor hij in de bus wil stappen. Als de politie eraan komt, is er echter geen getuige meer aanwezig. Op Sicilië weet men wel beter dan in dit soort zaken betrokken te raken. De getuigen die niet op tijd weg konden glippen, hebben niets gezien en weten ook van niets.

De nieuwe kapitein van de carabinieri moet de zaak zien op te lossen. Hijzelf wordt niet echt vertrouwd, hij komt van het vasteland en bovendien was hij een partizaan tijdens de oorlog, dus waarschijnlijk is hij een halve communist. Toch weet de kapitein door zijn aanpak een heel eind te komen in het onderzoek, hij krijgt zelfs van een bekende informant twee namen. Helaas wordt de informant daarop neergeschoten. 

‘Ik zal u laten zien wat Diabella heeft opgeschreven een paar uur voor hij stierf’, en hij toonde een fotokopie van de brief.

Don Mariano pakte het blaadje en bekeek het.

'Wat vindt u ervan?’ vroeg de kapitein.

‘Niets’, zei Don Mariano terwijl hij hem de fotokopie teruggaf.

‘Niets?’

‘Echt helemaal niets.’

‘Lijkt het u geen beschuldiging?’

‘Een beschuldiging?’ vroeg Don Mariano verbaasd. ‘Mij lijkt het niets: een vel papier met mijn naam erop.’

Het verhoor komt steeds verder, al weten de betrokken zich er op allerlei manieren uit te kletsen. En ondanks het feit dat de kapitein achter de juiste feiten komt, zal een veroordeling nooit plaatsvinden, omdat hooggeplaatste mensen zich ermee gaan bemoeien er ervoor zorgen dat er alibi’s komen waar geen alibi was en getuigen erachter komen dat ze zich vergist hebben.

De kapitein stuit tegen een muur. De muur van onwetendheid, de muur van het niet willen vertellen en de weigering te erkennen dat de maffia bestaat.

De oorzaak hiervan, dacht de kapitein, is dat de familie het enig werkelijke bestaande instituut was in de beleving van de Siciliaan, maar meer in de zin van een gecompliceerde verbintenis, een juridisch contract, dan een natuurlijke gevoelsband. De familie is de Staat van de Siciliaan.

Dit boek van Leonardo Sciascia is verschenen in 1961. Als je een moderne serie kijkt als Squadra Antimaffia, dan besef je dat er eigenlijk nog vrij weinig veranderd is. Nog altijd heeft de maffia invloed op de bouwaanbestedingen, de handel en de politiek, en reiken de tentakels van de maffia ver, helemaal tot in Rome.

Leonardo Sciascia was zelf Siciliaan en hij wist welke invloed de maffia had. Aan het einde van zijn boek geeft hij in een nawoord aan dat hij dit verhaal niet in volledige vrijheid heeft kunnen schrijven en dat hij sommige personages en gebeurtenissen anders heeft beschreven dan hij eigenlijk zou hebben gewild.

De dag van de uil gaat weliswaar over een moord en de oplossing hiervan, maar het zou dit boek tekort doen door het alleen een thriller of een detective te noemen. De schrijfstijl, de dialogen maar vooral de overpeinzingen van de kapitein maken het tot een literair en vaak bijna filosofisch werk.

Oorspronkelijke titel: Il giorno della civetta

Oorspronkelijk uitgegeven in 1961

Nederlandse uitgave 2010 door Serena Libri in Amsterdam

Nederlandse vertaling: Linda Pennings

Bladzijdes: 142