Het verslag van Brodeck, Philippe Claudel

Hoe reageren mensen als angst de overhand neemt? Wat doen mensen met een vreemdeling die hen een spiegel voorhoudt en ze laat zien hoe laf ze zijn?

Een mensenmassa die zich tegen iemand keert, is niet in de hand te houden, omdat alle mensen zich veilig voelen, beschermd door het collectief die elke individuele schuld wegneemt.

De vreemdeling, degene die er niet bij hoort, wordt opgeofferd voor het grote geheel en het algemeen belang en mensen praten dit goed door tegen elkaar te zeggen dat ze eigenlijk geen andere keuze hadden. Het was hij of zij.

In een klein stadje wordt een moord gepleegd en Brodeck wordt gevraagd hier een verslag van te schrijven. De vermoorde man was een vreemdeling, iemand die in de eerste instantie met enig optimisme werd bezien, maar al snel voelde men zich ongemakkelijk bij deze exotische en vreemde man die allerlei dingen opschreef. Wat wilde deze man, waarom was hij naar het dorp toegekomen en wie had hem gestuurd?

Brodeck krijgt van de notabelen in het dorp de opdracht op te schrijven wat er is gebeurd, alle getuigenverklaringen te verzamelen en een verklaring te vinden. Hij kan deze opdracht niet weigeren, hij is zelf ook een buitenstaander en een vreemdeling. Jaren geleden is hij als klein jongetje naar het dorp gekomen, maar men is nooit vergeten dat hij er niet geboren is. Tijdens de oorlog werd dit ook maar al te pijnlijk duidelijk.  

Maar tegelijkertijd met het verslag over de moord, schrijft Brodeck over zijn ervaringen in de oorlog en wat hij heeft moeten doen om te overleven in het kamp.

Het verslag van Brodeck begint met een ontkenning; Mijn naam is Brodeck en ik heb er niets mee te maken.

Brodeck blijft de vreemdeling, die zolang het goed gaat door het dorp getolereerd wordt, maar zodra het mis gaat meteen weer uitgesloten wordt. Dat hij na de oorlog terug komt, wordt hem eigenlijk ook niet in dank afgenomen. Hij is het levende bewijs van de lafheid van het dorp en dat nemen ze hem kwalijk.

Philippe Claudel geeft niet aan in welke tijd of in welke regio het verhaal zich afspeelt en normaliter erger ik me hieraan. In dit verhaal was het geen probleem, omdat het wanneer (vlak na de Tweede Wereldoorlog) en waar (de Elzas) toch snel duidelijk worden, al wordt het niet expliciet gezegd. Ook worden als Joods of Holocaust komen niet voor in dit boek, hoewel het daar wel over gaat.

Het verslag van Brodeck is een verhaal over angst, lafheid, overleven, schuldgevoel en vergeven. Het is een verhaal dat je bij de strot grijpt en je beschaamd laat voelen over waar mensen toe in staat zijn.

Opnieuw een prachtige roman van Philippe Claudel, met niet de poëtische zinnen die ik uit andere boeken van hem ken, maar wel een heel precies taalgebruik. Elke zin klopt en door de sobere manier van vertellen komt het verhaal des te harder aan. 

Het verslag van Brodeck is dan ook geen boek dat je even snel tussendoor leest, daarvoor is het te aangrijpend. Je moet hier goed de tijd voor nemen en ook na afloop laat het verhaal je niet los, het heeft tijd nodig om te bezinken.

  

Originele Franse titel: Le rapport de Brodeck

Uitgegeven in 2007

Nederlandse uitgave: 2008 door uitgeverij De bezige bij

Nederlandse vertaling: Manik Sarkar

Bladzijdes: 332