Wat het hart verwoest, John Boyne

Cyril Avery werd door een gebochelde non van zijn biologische moeder naar zijn adoptieouders gebracht.

Zijn moeder was een ongehuwd meisje van zestien en in het Ierland van 1945 was dit een grote schande. Zij werd door de pastoor van het dorp publiekelijk te schande gezet en haar ouders hadden meteen haar koffers ingepakt en haar op straat gezet.

Cyril groeide op in een vreemd gezin. Zijn adoptieouders, Charles en Maude trokken zich weinig van hem aan. Zoals Charles altijd tegen hem zei ‘je bent tenslotte geen echte Avery’. 

Charles kwam enkele keren in de gevangenis wegens belastingontduiking en Maude was een schrijfster die het vreselijk vond dat ze steeds meer lezers kreeg, want populariteit was vulgair. 

Af en toe herinnerden ze zich dat ze een zoontje hadden, al wisten ze ook niet precies wat ze met hem aan moesten als ze hem toevallig in het huis tegenkwamen, als een vreemde huisgenoot.

Maar toen ontmoette Cyril Julian en een vriendschap voor het leven was geboren. Julian was alles wat Cyril niet was, flamboyant, extravert en charmant en hij zou een onverbeterlijke rokkenjager worden. Cyril besefte op een gegeven moment dat hij meer voelde voor Julian dan alleen vriendschap, maar hij wist ook dat hij deze gevoelens voor zichzelf moest houden.

Homoseksueel zijn in Ierland in de jaren ’50, ’60, en ’70 was niet gemakkelijk. Het was streng verboden en werd door de meeste mensen gezien op zijn minst als een weerzinwekkende schande en vaak ook nog als een misdaad. Het was in ieder geval niets iets waar je voor uit kon komen. Het bleef bij heimelijke ontmoetingen en snelle momenten, altijd in het donker en altijd op je hoede. Altijd met angst voor de ontdekking.

Zoals een arts Cyril op een gegeven moment vertelde ‘U kunt niet homoseksueel zijn, want homoseksualiteit bestaat niet in Ierland’.

Cyril schaamde zich voor zijn verborgen leven en wilde ‘normaal zijn’, zoals de meerderheid. Hij eindigde zelfs nog voor het altaar om te trouwen, maar besefte later ook dat dit geen oplossing was. 

Hij vluchtte weg. Via Amsterdam, waar hij de liefde van zijn leven ontmoette, naar New York in de jaren ’80 tijdens het hoogtepunt (of liever, het dieptepunt) van de AIDS epidemie.

Toen hij naar vele jaren weer in Dublin terug kwam, moest hij proberen de eindjes van zijn leven weer bij elkaar te krijgen en de gevolgen van sommige keuzes onder ogen te zien.

Wat het hart verwoest is een vuistdikke pil van 600 pagina’s, die geen moment verveelt en geen moment inzakt. Ik heb dit boek gisteren in één ruk uitgelezen en ik heb er hardop bij gelachen en op sommige momenten heb ik gehuild.

John Boyne stelt in dit verhaal de hypocrisie aan de kaak van de grote instituten als Kerk en Politiek, waar zo veel veroordeeld wordt en soms zo weinig begrip te vinden is. Waar de macht belangrijker is dan liefde.

En tegelijkertijd is het een ode aan de mensen die tegen de gevestigde orde ingaan. De mensen die medemenselijkheid hoger aanslaan dan de regeltjes van de maatschappij en het durven om hun eigen hart te volgen. 

Cyril ontmoet meer dan genoeg van dat soort mensen, gelukkig maar. Zijn leven is niet heel gelukkig en hij maakt zijn portie verlies en ellende wel mee. Maar tegelijkertijd is er hoop en liefde en menselijke warmte en ook Cyril eindigt met meer familie om zich heen dan hij ooit had kunnen hopen.

Wat het hart verwoest is een episch verhaal dat tachtig jaar omspant en zich afspeelt in drie verschillende landen. Heel mooi laat John Boyne af en toe de lijntjes van verschillende levens elkaar raken, dat zou misschien soms wat al te toevallig kunnen zijn, maar het stoort absoluut niet. 

De personages zijn levensecht en de dialogen zijn levendig en bij tijd en wijle zo absurd dat je er heel hard om moet lachen. Want ondanks het zware onderwerp, is het beslist geen zwaar boek. Wat het hart verwoest is hartverwarmend, ontroerend en verschrikkelijk grappig.

Groots.

Originele titel: The heart’s invisible furies (2017)

Nederlandse uitgave 2017 door uitgeverij Meulenhoff

Nederlandse vertaling Reintje Goos, Jan Pieter van der Sterre

Bladzijdes: 603