De trein naar Pavlovsk en Oostvoorne, Toon Tellegen

De grootvader van Toon Tellegen van moederskant, kwam uit Rusland. In 1918, na de Russische Revolutie, kwam hij naar Nederland met zijn gezin. 

Toen Toon dertien was overleed zijn opa, maar in de jaren daarvoor had opa hem wel allerlei verhalen verteld. Verhalen over Rusland, over mensen die vreemde dingen meemaakten en andere, vreemde mensen ontmoetten.

Verhalen over de tsaar die een neushoorn cadeau kreeg, een koopman die ervan overtuigd was dat zijn ziel een blauwe vlinder was, een beer die een ontstopbare honger had, de koorddansers van het circus, de Judassen die zich met Pasen ophingen en de sigarenhandelaar die van Christus een opdracht kreeg. 

Er is een verhaal over een dichter, over een neef die gek werd, over een tsaar die de honden van Rusland inzette tegen de Zweden en hoe de sprookjes in Rusland precies anders lopen dan je zou verwachten.

Het zijn verhalen vol herinneringen over Rusland, over de geschiedenis van het land en de familieleden die zijn achtergebleven of zijn overleden. De verhalen lopen niet vaak goed af en soms lopen ze helemaal niet af, dan kan grootvader de woorden niet vinden om het verhaal af te maken. En kleine Toon is nog te jong om door te vragen wat opa nu precies bedoelt met zijn verhaal.

Ondanks de bizarre wendingen komen er in de verhalen mooie levenslessen aan bod en zijn er natuurlijk meerdere lagen te ontdekken.  

‘Als je je middenin het verdriet bevindt,’ zei hij, ‘kun je je je niet voorstellen dat je ooit niet verdrietig zult zijn. Maar als je je middenin het geluk bevindt, besef je altijd dat het zo weer voorbij kan zijn.’

Soms pakt opa de atlas om te vertellen over Rusland en bij elke stadsnaam geeft hij bijzonderheden, waar een veldslag was uitgevochten of waar de beste smeden van Rusland wonen.

‘Daar begint de steppe…’

Als hij het woord steppe zei wist ik dat hij de atlas dicht zou slaan en niet meer over de steden zou spreken.

Ik was toen nog klein en wist niet wat weemoed en verlangen waren. En de enige pijn die ik kende was die van een gat in mijn knie, een oorontsteking en een zwerende vinger.

Het zijn prachtige verhalen, vol verdriet en bitterheid, en inderdaad vol weemoed en verlangen. Het verlangen van iemand die gedwongen is in een ander land te leven dan zijn geliefde geboorteland, al was daar ook veel mis. 

De trein naar Pavlovsk en Oostvoorne is een bijzonder bundeltje met verhalen, dat sterk in de Russische traditie van bijvoorbeeld Tsjechov staat. Ik heb het met heel veel plezier gelezen en ik denk dat iedereen die van Russische verhalen houdt, hier van kan genieten.

Uitgegeven in 2000 door uitgeverij Querido

Bladzijdes: 187