Russische Avant-Garde in de Hermitage

Boer op zijn land
Kazimir Malevich

Russische kunstenaars als Malevich en Kandinsky waren al jaren bezig met het opnieuw uitvinden van de kunst. Geen religieuze werken, geen conventionele schilderijen, maar abstracte werken. In 1913 schilderde Malevich zijn zwarte vierkant, dat een revolutie betekende in de kunstwereld. Kunst moest niet de grenzen van het leven volgen of de werkelijkheid weergeven, maar het leven zelf moest kunst worden. De betekenis achter de werkelijkheid moest weergegeven worden. 

De Avantgardisten kwamen met vervreemdende concepten, hielden zich bezig met performance art en mengden kunstvormen. 

Toen de Russische revolutie uitbrak, waren de meeste Avantgardisten blij, weg was het conservatieve en onderdrukkende tsaristische regime. De oude wereld was weggevaagd er zou een nieuwe voor in de plaats komen. 

Veel Avantgardistische kunstenaars waren enthousiast en wilden het nieuwe regime helpen. Door de revolutie zouden hun kunstzinnige en filosofische principes gestalte krijgen. 

In de voormalige Keizerlijke Porseleinfabrieken waren nu moderne kunstenaars aan het werk, die in het ontwerpen van serviezen hun ziel en zaligheid legden. Borden, kopjes, maar ook porseleinen beeldjes moesten aan de massa duidelijk maken hoe geweldig de Revolutie was. De middenklasse in Rusland zat niet echt te wachten op een revolutie, maar de porseleinen beeldjes en serviezen vonden wel gretig aftrek. 

Karl Marx, en bordjes met de hamer en sikkel of een stoere arbeider

Voor de kunstenaars was het een mogelijkheid om hun ideeën verder uit te werken en vorm te geven. De suprematische ideeën van Malevich vonden hun weg in serviezen, zowel in de versiering als in de vorm. 

Het halve servies van Malevich, omdat je toch maar uit één helft van het kopje drinkt. 

Langzamerhand echter veranderde de positie van de kunstenaars. Stalin kwam in 1928 definitief aan de macht en voor hem waren kunstenaars ingenieurs van de ziel. Waar de ingenieurs het Sovjet-landschap en de industrie aanpakten, waren de kunstenaars verantwoordelijk voor het scheppen van een nieuwe Sovjet-mens. 

Kunst had een duidelijk doel; in eenvoudige en realistische vormen de verworvenheden en de helden van de Sovjet-Unie te laten zien. Kunstenaars waren nu propagandisten geworden. 

Staalarbeiders aan het werk

Wij brengen dank aan kameraad Stalin

In de Hermitage in Amsterdam is de tentoonstelling Russische Avant-garde, Revolutie in de kunst te zien, waarin deze interessante ontwikkeling te zien is. Eerst het enthousiasme over de revolutie, dan de kunstenaars die denken dat ze helemaal los kunnen gaan en tot slot de inperking door het regime.

Er zijn enige schilderijen te zien, maar de nadruk ligt op het porselein en dat is een heel onverwachte maar zeer interessante insteek. Veel bijzonder porselein is te zien, aangevuld met de abstracte werken die de Avantgardisten eerst maakten, maar die later niet meer waren toegestaan. 

De audiotour is ingesproken door Sjeng Scheijen, die ook een prachtig boek over dit onderwerp heeft geschreven. Interessante achtergrond informatie en een waardevolle aanvulling. 

Het is een tentoonstelling waar ik ongetwijfeld nog een keer naar toe wil gaan, omdat ik nieuwe aspecten heb gezien van de revolutie en dingen heb geleerd. Ik kan de tentoonstelling dan ook aan iedereen aanraden! Als het goed is, is de tentoonstelling nog de rest van dit jaar te zien, dus tijd genoeg.