De Oekraine, een kort overzicht

Sinds enkele dagen is het weer flink mis rond de Oekraïne en is de spanning in dit gebied tot grote hoogte gestegen. 

In dit artikel probeer ik een beetje de achtergrond te schetsen van dit conflict, wat is er nu gebeurd en waarom denkt Rusland een claim op Oekraïne te hebben? 

2014

De Oekraïne was deel van de Sovjet Unie, maar na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 werd de Oekraïne een aparte en zelfstandige staat. 

In 1994 werd er een verdrag gesloten tussen Rusland en Oekraïne, Oekraïne gaf haar kernwapens af aan Rusland, die in ruil hiervoor de zelfstandigheid van Oekraïne zou garanderen. 

In 2014 waren er problemen met de Krim, sinds de 18e eeuw Russisch grondgebied waar flink gevochten is tijdens de Krim oorlog in de 19e eeuw en tijdens de Tweede Wereldoorlog. Voor veel Russen is dit Russisch grondgebied, waar veel Russisch bloed vergoten is. In 1954 had Chroetsjov echter de Krim aan de Oekraïne gegeven, en dit gebied ging dus mee met Oekraïne toen het land zelfstandig werd in 1991. 

In 2014 trok Rusland de Krim binnen, om de Russen die daar woonden en zich achtergesteld voelden door de regering in Kiev, te hulp te komen. Er kwam een referendum onder de bevolking van de Krim, dat een meerderheid liet zien voor aansluiting bij Rusland. In de rest van de wereld wordt dit referendum echter niet erkend. Dat Rusland de Krim is binnengetrokken en deze regio nu als Russisch beschouwd, wordt door de rest van de wereld als een illegale annexatie gezien. Echter, op dat moment was niemand bereid om een oorlog om de Krim te beginnen en zijn er geen militaire acties gevolgd. 

De NAVO en de EU

De NAVO (Noord Atlantische Verdrags Organisatie) is een militaire verdragsorganisatie, van de Verenigde Staten en haar bondgenoten. Tijdens de Koude Oorlog was de tegenhanger het Warschaupact, waar de Sovjet-Unie en haar bondgenoten lid van waren. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, hield ook het Warschaupact op te bestaan. 

De NAVO bestaat echter tot de dag van vandaag. Een land als de Oekraine zou hier graag lid van worden, omdat dit veiligheid geeft. 

In tegenstelling tot wat veel mensen zeggen, is nooit afgesproken met de voormalige Sovjet-Unie dat de voormalige Sovjet-Republieken of Oostbloklanden geen lid van de NAVO zouden mogen worden. Er is geen enkele belemmering voor deze landen om lid te worden van de NAVO. 

Oekraïne zou ook graag lid willen worden van de Europese Unie, en sinds 2014 is er de zogenaamde associatieovereenkomst, waarin Oekraïne geen lid is of zelfs maar aspirant lid, maar er wel nauwer wordt samengewerkt. 

Situatie nu 

Ondertussen zijn er in oostelijk Oekraïne ook veel Russen die zich willen aansluiten bij Rusland. Deze separatisten zijn al sinds 2014 bezig om zich tegen de regering in Kiev te verzetten en hebben een deel van de regio in handen. 

Gisteren heeft president Vladimir Poetin deze oostelijke regio's, Luhansk en Donetsk, als zelfstandige gebieden erkend. In de eerste instantie met het grondgebied dat ze nu bezitten en niet de hele regio, maar  al snel bleek gisteren dat toch de hele regio Donbas als onafhankelijk gebied wordt erkend. 

De opbouw van Russische troepen aan de grens met Oekraine gaat onverminderd voort, ondanks dat dit een militaire oefening werd genoemd waarbij de troepen alweer op weg naar huis zouden zijn. Dat het nu een 'vredesmissie' wordt genoemd, werkt niet heel geruststellend. 

De Europese Unie en de Verenigde Staten hebben in de afgelopen dagen geprobeerd om de boel te sussen en tot een diplomatieke oplossing te komen. Preisdent Macron heeft meerdere malen met president Poetin gesproken en ook is er intensief contact geweest met president Biden. Helaas heeft dit op dit moment nog geen resultaat gehad. 

Conclusie 

Ik denk dat we kunnen stellen dat voor een leider als Vladimir Poetin de teloorgang van de Sovjet-Unie nog altijd steekt. Rusland is nog altijd een machtig land in de regio en zelfs op wereldschaal, maar het is niets vergeleken bij de macht die het eens bezat. Poetin wil er alles aan doen om Rusland in de oude glorie te herstellen. 

Poetin wordt bovendien een jaartje ouder en zijn regeringstermijn komt langzamerhand ten einde (oke, hij kan nog tot 2036, maar toch). Misschien wil hij een statement maken nu het nog kan, en de geschiedenis ingaan als de man die Rusland weer groot heeft gemaakt. 

Kun je er begrip voor hebben dat het voor een land als Rusland niet prettig is om een NAVO land aan de grenzen te hebben? Ja, ik denk dat dit te begrijpen is en ook dat hier in het westen niet altijd voldoende oog voor is. Rusland heeft geen militaire bondgenoten meer en voelt zich bedreigd door de NAVO. Hier zou men meer rekening mee kunnen houden. 

Hier houdt het begrip dan ook weer op. Oekraïne is een zelfstandig land en Rusland moet dit respecteren. Het erkennen van separatistische regio's en het annexeren van gebieden die je graag terug wilt hebben, is op geen enkele wijze goed te keuren. In dat opzicht verdient Oekraïne de steun van de rest van de wereld. 

Maar hoe moet die steun eruit zien? Wapens en soldaten sturen, of sancties afkondigen tegen Rusland? Het lastige is dat overal haken en ogen aan zitten.

Een diplomatieke oplossing is altijd te verkiezen boven een oorlog, de vraag is alleen of dat mogelijk is. Beide partijen moeten dan namelijk water bij de wijn doen en naar mijn idee moet het waarschijnlijk zo worden ingekleed dat Poetin zonder gezichtsverlies zich terug kan trekken (omdat hij het anders niet doet). Een staatsman en diplomatiek zwaargewicht als Macron zou hiertoe in staat moeten zijn, als hij tijd genoeg krijgt. Ik denk namelijk dat we van de VS op dit gebied weinig hoeven te verwachten. 

Maar ook als er geen regelrechte oorlog komt en er alleen sancties worden afgekondigd, denk ik dat we ons moeten realiseren dat het conflict hier ook gevolgen voor ons zal hebben. Poetin heeft de gaskraan naar het westen in handen en het is goed mogelijk dat we dus minder of zelfs geen gas zullen krijgen. Als er daadwerkelijk oorlog uitbreekt, zullen de gevolgen natuurlijk nog erger zijn. 

Laten we hopen dat er achter de schermen druk onderhandeld wordt, en dat er een goed verdrag uitkomt, waardoor de rust in de regio wederkeert. Niemand wil een grote oorlog in dat gebied, maar vooral de gewone burgers daar niet en zij zullen degenen zijn die de hoogste prijs moeten betalen. We zijn het aan hen verplicht er alles aan te doen om dat te voorkomen.

Dit artikel schreef ik in maart 2014 over De Krimoorlog