Oorlog en terpentijn, Stefan Hertmans

De grootvader van Stefan Hertmans was Urbain Martien, geboren in Gent aan het einde van de 19^e eeuw.
Hij had geen gemakkelijke jeugd, maar een vol armoede en moeilijkheden en oneerlijke ongelijkheden. Klasse was belangrijk, de Kerk was oppermachtig en de Franstaligen stonden hoger aangeschreven dan de Vlamingen.

Zijn vader Franciscus was frescoschilder en had helaas een zeer slechte gezondheid die hem veel te jong bij zijn gezin wegnam. Urbain’s moeder was Celine, die uit diepe liefde ver beneden haar stand was getrouwd en maar met moeite de eindjes aan elkaar kon knopen. Toen haar man stierf, was ze in de eerste instantie gebroken en pas na vele maanden registreerde ze weer wat er om haar heen gebeurd.

De jonge Urbain moest op jonge leeftijd al helpen geld te verdienen en kwam onder andere te werken in een ijzergieterij, ondanks het feit dat dit werk eigenlijk te zwaar was voor een dertienjarige. Hij wilde graag leren tekenen, maar kon de lessen op de avondschool naast zijn lange werkdagen niet volhouden. Hij gaf in de eerste instantie zijn droom om schilder te worden op.

Uiteindelijk koos hij ervoor om het leger in te gaan en vier jaar lang kreeg hij hier een opleiding. Hij kreeg hier nog een ouderwetse, 19^e eeuwse notie van het leger mee. De officieren waren Frans, de soldaten Vlaams. Urbain leerde bevelen opvolgen, schermen en de eer van zijn regiment hooghouden.

Toen enkele jaren later Duitsland het neutrale België binnenviel, bleken deze oude idealen niets meer te maken te hebben met moderne oorlogsvoering. Urbain kwam terecht in een hel, waarin de officieren vaak ook niet wisten wat er gebeurd en de soldaten kanonnenvoer waren. Urbain wist zich te onderscheiden met zijn moed en werd daarvoor gedecoreerd, maar de oorlog zal hem voor altijd tekenen.

Schilderen en tekenen bleven belangrijk voor hem, zelfs in de loopgraven tekende hij met houtskool, soms met de geblakerde punt van een stok.

Na de oorlog probeerde Urbain zijn leven weer een beetje op de rails te krijgen, hij werd verliefd en raakte verloofd met een mooie, levenslustige vrouw. Hij zou haar echter niet trouwen en deze tragedie zou de rest van zijn leven bepalen.

Op een heel mooie en indrukwekkende manier schetst Stefan Hertmans in Oorlog en Terpentijn het portret van zijn grootvader. Hij haalt herinneringen op, bezoekt de plekken die hij zich herinnert van vroeger en maakt gebruik van de schriften vol aantekeningen die zijn grootvader heeft achtergelaten.

Van de wereld waarin Urbain is groot geworden is weinig meer over, de moderne tijd heeft dit bijna onherkenbaar veranderd. Toch weet Hertmans deze wereld soms met een paar woorden, een beschrijving op te roepen.
Ook de hel van de oorlog weet hij zeer indringend over te brengen en hoe zijn opa heeft geprobeerd zich hierin staande te houden. Een man die een schilder was in zijn hart, maar die door de omstandigheden in de oorlog moest vechten, maar die ondanks alles probeerde om zijn eigen idealen hoog te houden.

Als je Oorlog en Terpentijn alleen een oorlogsroman noemt, doe je dit ontroerende en indrukwekkende boek, maar ook het leven van Urbain, tekort.
Een absolute aanrader.

Uitgeven in 2013 door De bezige bij

Bladzijdes: 280