Augustus, John Williams

Octavius

Voor velen in Rome was de Republiek de ideale staatsvorm en ze wilden voorkomen dat er ooit nog iemand zou zijn die koning zou worden. Hun hele staatsinrichting was erop gericht dat niet één persoon de macht zou kunnen grijpen.

Dat Julius Caesar benoemd werd tot dictator voor het leven, was vele senatoren dan ook een doorn in het oog en zij hebben hem in 44 v. Chr. vermoord, zogenaamd om de Republiek te redden.

Na de moord op Julius Caesar was er chaos in Rome, niemand wist wat er zou gebeuren. Marcus Antonius, de bondgenoot van Caesar, wilde de macht grijpen en de moordenaars straffen, de moordenaars wilden de macht grijpen in naam van de Republiek en daarbij kwam nog een onbekende factor, de jonge Octavius.

Hij was een neef van Caesar en door hem geadopteerd en als erfgenaam benoemd. Een jonge man was hij nog, een beetje bleek en ziekelijk en niemand nam hem serieus. De moordenaars niet, Marcus Antonius niet en ook een staatsman als Cicero niet. 

Niemand verwachtte dat deze jongeman zonder ervaring in staat zou zijn om zich in het wespennest van het forum te bewegen en hier zonder kleerscheuren uit te komen. Dat hij de legioenen achter zich zou weten te krijgen, bondgenootschappen kon smeden en tactieken kon bedenken, terwijl hij de samenzweringen van anderen moest doorzien en onschadelijk moest maken.

De jonge Octavius verbaasde hen echter allemaal, hij kwam na jaren burgeroorlog in 27 v. Chr. als definitieve overwinnaar uit de strijd en had zijn macht overduidelijk gevestigd.

Als Augustus Caesar zou hij veertig jaar over Rome regeren. Hij was de eerste burger van de stad, maar feitelijk de eerste keizer met alle macht die daarbij hoorde. Hij bracht de lange periode van vrede die de Pax Romana wordt genoemd, waarin Rome bloeide als nooit tevoren. Er wordt wel gezegd dat hij een stad van bakstenen aantrof, maar bij zijn overlijden een stad van marmer achterliet. 

Augustus

Augustus is het derde boek  van John Williams en naar schijnt zijn succesvolste, waarmee hij ook prijzen heeft gewonnen.

Het boek begint als Caesar wordt vermoord en Octavius zijn erfenis moet aanvaarden. Vanaf dat moment is de toekomst die hij voor zichzelf zag, als dichter en filosoof, van generlei waarde meer en gaat Rome voor alles. Hij heeft een paar vrienden om heen, zoals Marcus Agrippa, die tot het einde toe zijn steun en toeverlaat zijn, maar aan de andere kant is ook niemand te vertrouwen en moet hij altijd voor verraad op zijn hoede zijn.

Dit wordt goed duidelijk in het tweede deel van het boek als Augustus aan de macht is en de erfopvolging veilig moet stellen. Zijn dochter Julia wordt gebruikt als pion in dit politieke spel om voordelige huwelijken te kunnen sluiten, maar uiteindelijk moet Augustus haar verbannen naar een klein eilandje omdat ze (onbewust) betrokken is geraakt bij een samenzwering tegen de keizer.

In het laatste deel kijkt Augustus terug op zijn lange leven en vraagt hij zich af wat het hem allemaal gekost heeft en of het dat waard was. 

Beeld van Augustus in Museo Massimo in Rome
foto door mij gemaakt in 2013

Romeinen aan het woord

Het boek is opgezet in briefvorm, zodat je de Romeinen direct aan het woord hoort, afgewisseld met dagboekenfragmenten en gedeeltes uit memoires. Heel knap wisselt John Williams tussen brieven die op het moment zelf spelen en brieven van jaren later waarin er wordt teruggekeken. In deze brieven kent men de uitkomst van de gebeurtenissen en daardoor zijn de opvattingen soms veranderd. 

Ook de verhouding tussen de schrijver en Augustus is soms veranderd. Er is een verschil hoe men spreekt over de vriend Octavius in 43 v. Chr. of over keizer Augustus die al veertig jaar regeert.

Heel goed vond ik dat elk fragment daadwerkelijk anders klinkt. Marcus Antonius was een hork en zijn brieven zijn heel direct, Cicero is een zalvende leuteraar die nog niet weet welke kant het op zal gaan en die probeert alle partijen te vriend te houden en Marcus Agrippa was onherroepelijk trouw aan Augustus.

Hoewel Augustus zelf pas in het derde deel aan het woord komt, vind ik dat je in de andere twee delen in de woorden van de anderen ook al een goed beeld krijgt van deze bijzondere man, dat heeft John Williams mooi gedaan.

Vanaf de eerste bladzijde was ik gegrepen door deze bijzondere roman en zat ik in het oude Rome. Ik heb Augustus een tijdje laten liggen sinds het boek uitkwam, omdat ik bang was dat het beeld van Augustus in mijn hoofd niet te verenigen zou zijn met het beeld in dit boek. Daar was gelukkig geen sprake van, er was een perfecte samenhang tussen de beide Augustussen. (wat dat zegt over John Williams, mij of Augustus zelf laat ik daarbij even in het midden).

Het scheelt misschien hierbij dat ik vrij goed op de hoogte ben van de gebeurtenissen en personen in deze periode van de Romeinse geschiedenis en ik weinig moeite had om erin te komen. Ik had wel moeite om eruit te komen en heb nog zeker enkele dagen lang met keizer Augustus rondgelopen, terwijl fragmenten en gebeurtenissen steeds opnieuw bij me opkwamen.

Een prachtig boek dat eer doet aan Augustus en hoewel ik Stoner de mooiste roman van John William stond, staat Augustus wat mij betreft overduidelijk op nummer twee.

Anna en Joke hebben beiden het boek eerder besproken en hoewel zij er iets minder gemakkelijk door gegrepen werden dan ik, vonden zij uiteindelijk het boek ook erg mooi. Kortom, een boek waarbij doorzetten beloond wordt! 

Oorspronkelijke titel: Augustus

Uitgegeven in 1972

Nederlandse uitgave 2014 door uitgeverij Lebowski

Nederlandse vertaling: Edzard Krol

Bladzijdes: 417