De officier, Robert Harris

Lucia de B, de Schiedammer Parkmoord en de Puttense moordzaak, dwalingen in de rechtspraak komen helaas maar al te vaak voor, zoals deze voorbeelden laten zien. Iemand wordt veroordeeld voor een misdaad die hij of zij niet begaan heeft en zit onschuldig in de gevangenis. 

Gelukkig komen die dwalingen vaak aan het licht, dan wordt een proces heropend en de beschuldigde alsnog vrijgesproken. Als er echter grote politieke en militaire belangen op het spel staan dan is dat terugdraaien van het vonnis, en daarmee bekennen dat er een fout is gemaakt, nog niet zo vanzelfspekend, zoals de zaak- Dreyfus uit de 19^e eeuw laat zien.

In 1870 vielen de Duitsers Frankrijk binnen. Deze oorlog mondde uit in een vernedering voor Frankrijk en het Franse leger. Duitsland kroonde zelfs hun keizer in Versailles, het hart van wat eens het centrum van de Franse macht was en Elzas-Lotharingen werd aan Duitsland toegevoegd.

In de jaren die volgden bleef de oorlog een open wond in Frankrijk; de bezetting van de Elzas, de nederlaag en de angst dat Duitsland weer aan zou vallen, beheersten de politiek en het leger.

In 1895 werd Frans officier Alfred Dreyfus ervan beschuldigd een spion te zijn voor de Duitsers, hij zou hen cruciale militaire informatie gegeven hebben. Dreyfus werd daardoor de meest gehate man van Frankrijk en het was duidelijk dat hij streng gestraft zou moeten worden.

In een openbare ceremonie, bekeken door duizenden mensen die zijn bloed wel konden drinken, werd Dreyfus van zijn ordetekenen ontdaan en werd zijn sabel gebroken. Daarna werd hij weggevoerd om de rest van zijn leven op Duivelseiland door te brengen, een klein eilandje voor de kust van Frans Guyana, in eenzame opsluiting onder een onmenselijk regime.

Alfred Dreyfus

Er was echter een probleem met de veroordeling van Dreyfus; het dossier bestond uit indirecte aanwijzingen en vervalsingen. Omdat het proces achter gesloten deuren was gehouden en grote delen van het dossier niet aan de verdediging waren getoond, was dit niet algemeen bekend.

Dreyfus was een goede kandidaat om veroordeeld te worden omdat hij Joods was. Anti-semitisme was een algemeen verschijnsel in Europa eind 19^e eeuw. Er waren veel mensen die dachten dat je van Joden nu eenmaal alles kon verwachten. Joden zouden geen loyaliteit kennen omdat ze geen eigen land hadden en bovendien zat verraad in hun bloed. Dat Dreyfus uit de Elzas kwam en Duits sprak, was ook niet in zijn voordeel.

Georges Picquart kende Dreyfus nog van de militaire academie toen hij daar lesgaf en Dreyfus cadet was. Picquart was ook zijdelings betrokken bij de arrestatie van Dreyfus.  Hij werd bevorderd tot het hoofd van de inlichtingendienst en kreeg de opdracht om onderzoek te doen naar het motief van Dreyfus’ verraad, want dat was nog altijd niet duidelijk.

Hij kwam erachter dat het bewijs in het dossier van Dreyfus niet deugde en dat er nog altijd informatie werd doorgegeven aan de Duitsers. Met andere woorden, er was een echte spion actief en Dreyfus was onschuldig.

Naarmate zijn onderzoek vorderde, werd Picquart steeds meer tegengewerkt door zijn superieuren, die hem zelfs uit zijn functie onthieven en gevangen zetten.
Maar Picquart stond ondertussen niet meer alleen en andere prominente mensen in de samenleving eisten een nieuw proces voor Dreyfus.

Georges Picquart

De officier van Robert Harris vertelt het verhaal vanuit het gezichtspunt van Georges Picquart, een ambitieuze carrière officier die getrouwd was met het leger. Dat hij hoofd van de inlichtingen dienst werd, zinde hem niet echt, want hij beschouwde spioneren eigenlijk als iets waar een echte soldaat zich niet mee bezighield. Hij kende Dreyfus, maar mocht hem niet erg, maar zijn eergevoel als Frans officier stond niet toe dat hij deze zaak liet rusten.

Robert Harris ken ik van zijn boeken die zich in het oude Rome afspelen en die heb ik altijd erg goed gevonden. Spannend, goed geschreven en met een zeer goede historische achtergrond.

De officier is zelfs van nog hoger niveau en dat maakt het onmogelijk om het boek weg te leggen. Dit komt door een combinatie van een goede opbouw, uitstekende historische achtergrond en kennis van de zaak. De officier is een meesterlijk boek over een beschamende zaak waarin politieke en militaire belangen belangrijker werden gevonden dan de onschuld van een Joodse man.

Anna heeft het boek kortgeleden ook besproken, voor mij de laatste reden die ik nodig had om het boek gewoon te kopen.

Originele titel: An officier and a spy

Uitgegeven in: 2013
Nederlandse uitgave: 2014 door uitgeverij Cargo
Nederlandse vertaling: Paul Witte
Bladzijdes: 441