Jij zegt het, Connie Palmen

Als een geliefde zelfmoord pleegt, is dat al erg genoeg. Maar als de nabestaanden door de buitenwereld ook nog de schuld krijgen van deze zelfmoord, maakt dat de situatie nog verschrikkelijker. Dit overkwam Ted Hughes, de echtgenoot van Sylvia Plath.

Ted Hughes was een Engelse dichter die in 1956 de Amerikaanse Sylvia Plath tegenkwam. Zij werden stormachtig verliefd en trouwden vier maanden later.

Ted Hughes had grote belangstelling voor de natuur, voor mythes, folklore en geschiedenis, voor esoterische zaken en psychologie en die invloeden kwamen terug in zijn werk. Zijn gedichten spraken de mensen aan en hij kreeg succes. Zijn dichtbundels kregen prijzen en hij werd gevraagd om zijn gedichten voor te dragen.

Sylvia Plath wilde zijn succes evenaren, maar in de eerste jaren lukte dat niet. Haar krampachtige pogingen, met een synoniemenwoordenboek bij de hand, om ‘briljante gedichten’ te schrijven leverden alleen krampachtige gedichten op.

Het stel ging naar Amerika en woonde daar enige jaren, maar pas toen Sylvia voor de eerste keer zwanger was lukte het haar om de vrijheid te vinden zich te uiten. Vanaf dat moment verliepen hun beider carrières steeds beter.

Ted en Sylvia gingen terug naar Engeland en woonden een tijd in Londen, daarna in een cottage in Devon. Dit was vooral iets was Ted wilde, hij wilde de connectie met de natuur, met de geschiedenis en de folklore die hem zo dierbaar was en waarvan hij het idee had dat die hem ontglipte door alle publieke aandacht, herstellen. Sylvia voelde zich daar niet op haar gemak, maar ze stemde toe om te verhuizen.

Toen Ted daarna verliefd werd op een andere vrouw en een verhouding met haar begon, was dit voor Sylvia de druppel. Ze gingen voorlopig uit elkaar, maar het is nooit meer goed gekomen. In 1963 pleegde ze zelfmoord door haar hoofd in de gasoven te steken.  

Ted Hughes en Sylvia Plath

Het huwelijk tussen Ted Hughes en Sylvia Plath is geen gemakkelijk huwelijk geweest en ook niet gemakkelijk te begrijpen. Gedeelde liefde voor woorden en ideeën en worstelen die op papier te zetten bond hen, maar er was veel dat hen scheidde.

Ze was toegewijd en lief, maar vol rancune als de zaken niet gingen zoals zij wilde. Haar boze buien, hysterische uitbarstingen en beklemmende aandachttrekkerij en onverwerkte jeugdtrauma’s stonden bijna lijnrecht tegenover haar vrolijkheid, haar passie en haar vermogen om lief te hebben.

Zij had hem nodig en hij had het nodig dat zij hem nodig had.

Zij plaatste hem op een voetstuk en was razend toen hij eraf viel.

Na haar dood werd Sylvia Plath door de militante feministen op het schild van hun verbitterde frustratie gehesen en vanaf dat moment werd zij gezien als de onderdrukte en de heilige en Ted Hughes als de tegenstander, de onderdrukker en de verrader. De moordenaar.

Dat stigma is altijd aan hem blijven hangen. Het kwam zelfs voor dat tijdens zijn poëzievoordrachten woedende vrouwen ‘Moordenaar, moordenaar’ scandeerden.

Over Sylvia Plath zijn tientallen biografieën geschreven en haar gedichten en haar roman De glazen stolp zijn vele malen herdrukt.

Over Ted Hughes is tot nu toe één biografie uitgekomen, in oktober van dit jaar verschijnt een tweede.

Ted Hughes

Ted Hughes heeft zich niet vaak uitgesproken over zijn huwelijk en over wat hem verweten werd. Hij onderging het en hield daarmee de eer aan zichzelf, hoewel het hem vaak gekwetst moet hebben hoe vreemden én vrienden met zijn herinneringen aan de haal gingen voor hun eigen doeleinden. 

In Boeken met Wim Brands zag ik een interview met Connie Palmen waarin ze uitlegde wat er bij haar onder het verhaal van Ted Hughes en Sylvia lag, het verhaal van Judas, de verrader. Maar wie is hier de verrader? Ted Hughes die een daarna herboren Sylvia Plath heeft verraden door een verhouding met een andere vrouw te beginnen? Of misschien toch Sylvia zelf die Ted heeft verraden door zelfmoord te plegen en hem achter te laten met de zooi die daarna ontstond.

Ik heb eerder het boek De vriendschap van Connie Palmen gelezen en hoewel ik het eerste gedeelte mooi vond, verloor ik halverwege dat boek mijn belangstelling. Daarna heb ik geen andere boeken van Connie Palmen meer gelezen, maar toen ik dit boek zag liggen in de boekhandel, werd mijn aandacht meteen getrokken. Door de mooie uitvoering, de omslag en het onderwerp.

Ik heb er beslist geen spijt van gekregen dat ik dit boek meteen meenam.

Jij zegt het is een schitterende en indrukwekkende roman die je meeneemt in het cadans van Ted Hughes’ verhaal, met een poëtisch en rijk woordgebruik, met beelden en vergelijkingen die je soms de adem benemen. 

Ik vond Jij zegt het een ongelofelijk mooi boek; bijzonder, erudiet en prachtig geschreven. Een boek dat in mijn hoofd bleef hangen nog lang nadat ik het uit had.

Het gezichtspunt van Ted Hughes is misschien ook niet altijd even betrouwbaar, maar het brengt de zaken wel goed in balans en het is bijzonder interessant. Ik wil nu meer lezen van en over Ted Hughes, zijn gedichten zijn namelijk heel mooi. Het mooist zijn de boeken die je laten nadenken en je op het spoor zetten van iets nieuws, in mijn geval de gedichten van Ted Hughes. 

Als ik sterren zou geven, wat ik normaliter niet doe, dan zou Jij zegt het er 5 krijgen.

Uitgegeven in 2015 door uitgeverij Prometheus

Bladzijdes: 263