Mary, queen of Scots: 1971 vs 2018

Maria, koningin der Schotten

Maria, koningin der Schotten, is een fascinerend figuur in de geschiedenis. Er is iets in haar tragische leven dat mensen aanspreekt, tot op de dag van vandaag. 

Voor de iedereen die niet precies op de hoogte is geef ik hier een korte versie, als je meer wil weten zijn de twee artikelen die ik hier eerder over heb geschreven misschien interessant: deel I en deel II. 

Het leven van Maria, koningin der Schotten

Mary werd geboren in 1542 en was binnen enkele dagen koningin, toen haar vader Jacobus V overleed. Binnen enkele jaren was Mary naar Frankrijk vertrokken en hier zou ze tot haar achttiende wonen als vrouw van de Franse kroonprins en later koning Frans II. In 1561 was Maria echter al weduwe en niet langer welkom in Frankrijk. Ze ging terug naar Schotland om haar taak als koningin te vervullen. 

Schotland was een protestants land, waar de rivaliserende edelen niet zaten te wachten op een jonge, Katholieke vrouw als hun vorst. Met haar charme wist Maria echter de meeste obstakels te omzeilen, maar het ging mis toen ze trouwde met de Engelse edelman Henry, Lord Darnley. Het bleek dat dit een heel foute keuze was, maar hij wist wel een zoon te verwekken, de later koning James VI. 

De edelen vermoorden Henry en Maria nam toen de desastreuze beslissing om met de hoogstwaarschijnlijke hoofddader, Lord Bothwell, te trouwen. Haar positie was onhoudbaar en uiteindelijk vluchtte ze naar Engeland. Elizabeth I zat echter niet te wachten op een rivale die een gevaar voor haar troon was. Ze weigerde Maria te ontmoeten en hield haar in feite twintig jaar gevangen. In 1587 werd Maria van een complot beschuldigd om de Engelse troon over te nemen en werd ze ter dood gebracht. 

Ik heb kort geleden twee films gezien over het leven van Maria Stuart, maar welke is nu de beste? 

Mary, queen of Scots (1971)

Wat is goed? 

Allereerst, de acteurs: in deze film speelt Vanessa Redgrave Maria en Glenda Jackson is Elizabeth I. Vanessa Redgrave geeft Maria een kwetsbaarheid mee die heel goed past, en Glenda Jackson is formidabel als Elizabeth, zonder dat het een karikatuur wordt.  

De film begint in Frankrijk als Maria nog getrouwd is met Frans II, en laat zien waarom ze naar Schotland terugkeert. Het verschil tussen het elegante en mooie Franse hof en de donkere soberheid van Schotland worden zo goed duidelijk. De opdracht die Maria had, voor een erfgenaam zorgen die ook in Engeland kon opvolgen en dat land weer katholiek kon maken, is ook helder. 

De moeilijkheden in Schotland worden heel duidelijk en goed in beeld gebracht en ook is er voldoende aandacht voor de gevangenschap in Engeland. Kortom, dit geeft een behoorlijk volledig beeld van de politieke machinaties waar Maria mee te maken had. 

Glenda Jackson als Elizabeth I

Wat is slecht? 

Het is een film die veertig jaar oud is en het acteerwerk is af en toe behoorlijk gedateerd en gestileerd. Hier wen je echter wel aan en uiteindelijk merk je dit niet meer op. 

Vervelender is dat ze niet één, maar zelfs twee ontmoetingen tussen Elizabeth en Maria hebben bedacht, die nooit hebben plaatsgevonden. 

Mary, queen of Scots (2018)

Wat is goed? 

Veel goede acteurs doen mee aan deze film. Margot Robbie is Elizabeth I en Saoirse Ronan is Maria en dat doen ze vrij goed. Vooral Margot Robbie is goed en de scenes waarin zij in de stal staat en zich even verliest in haar droom van een zwangerschap, vond ik ontroerend. 

De manier waarop bepaalde dingen in beeld zijn gebracht, is vaak heel mooi, visueel is de film een plaatje. Het Schotse landschap is prachtig (hoewel dit laatste natuurlijk geen verdienste van de film is).  

Wat is slecht? 

Veel. Er is heel veel slecht in deze film. Ten eerste begint de film als Maria in Schotland aankomt en hebben we weinig idee van haar leven daarvoor. Ook de situatie in Schotland wordt niet heel duidelijk, zo wordt haar gevangenschap na haar huwelijk met Bothwell overgeslagen en als ik niet al voldoende voorkennis had, had ik het verhaal behoorlijk onbegrijpelijk gevonden. Ook hier hebben ze een ontmoeting tussen Elizabeth en Maria bedacht. 

Erger is dat er geen enkele aandacht is voor de twintig jaar gevangenschap in Engeland, op het ene moment wordt ze gevangen genomen, één seconde later (letterlijk) is het al tijd voor haar executie. 

Nog erger is dat de film zich laat leiden door politieke correctheid in de casting, in plaats van door historische correctheid. Dan heb je een zwarte acteur (Adrian Lester)  en een actrice van Aziatische afkomst (Gemma Chan) die Engelse edelen spelen. Dit zijn goede acteurs, daar niet van, maar Bess van Hardwick was niet Aziatisch en Lord Randolph was niet zwart. Dit zijn historische personages en dan moet je je naar mijn idee wel aan de werkelijkheid houden. 

Margot Robbie (m) als Elizabeth, met Guy Pearce (r) als Wiliam Cecil
en Gemma Chan als Bess Hardwick (l)

De scene waarin blijkt dat Maria ongesteld is, voegt werkelijk helemaal niks toe en de scene waarin David Rizzio (haar secretaris) een jurk aan heeft, doet ook teveel concessies aan moderne ideeën en gevoeligheden. 

Zoals ik al zei is de film visueel een plaatje, en worden sommige scenes heel mooi gefilmd. Probleem is echter dat de verschillen tussen de twee koninginnen te nadrukkelijk in beeld wordt gebracht. Ik geef hier alleen het voorbeeld van de scene waarin Maria net bevallen is en op de grond zit met tussen haar benen de bebloede lakens, bewijs van haar vruchtbaarheid, terwijl Elizabeth op dat moment in haar paleis op de grond zit, te midden van een hoop papier waarmee ze een knutselwerkje wilde maken. Het ziet er mooi uit, maar subtiel is anders. 

Ik vond ook dat Elizabeth uiteindelijk meer een karikatuur werd, al kun je dat de actrice waarschijnlijk niet kwalijk nemen. 

Ten slotte zijn er kleine dingen die niet kloppen, zoals het Schotse accent van Maria, die juist een Frans accent zal hebben gehad en nog een paar zaken (dat kapsel!). 

Saoirse Ronan als Maria, koningin der Schotten,
aan het hoofd van haar troepen. 

Conclusie: welke is nu het beste? 

Ondanks de ouderwetsheid van de film uit 1971, kies ik toch deze versie. Ten eerste is het een meer volledige film, die beter in beeld brengt hoe het leven van Maria verliep. 

Ten tweede wordt het verschil tussen de twee koninginnen duidelijker, zonder dat dit steeds expliciet in beeld wordt gebracht. De manier waarop Elizabeth haar tegenstandster inschat, laat zien hoe deze intelligente koningin al die jaren haar troon wist te behouden en Vanessa Redgrave is een prachtige Maria van Schotland, die laat zien hoe deze koningin al die intriges en onrust in Schotland moest zien te omzeilen en waarom ze daar maar ten dele in is geslaagd. 

De versie uit 2018 is niet zo vreselijk als ik eerst had gedacht, maar is niet heel goed en eigenlijk vrij vergeetbaar, zeker in vergelijking met de versie uit 1971. 

Vanessa Redgrave als Maria, koningin der Schotten (1971)